Op een van de fossielen in de Burgess Shale* vitrine van Naturalis is een hoofdje zichtbaar. Mijn collega Olivier maakte me er op attent. Een mannenhoofdje met een tamelijk geprangde uitdrukking. Je hoeft niet eens zo goed te kijken, en op een bepaalde manier komt hij ook bekend voor. Wie was dit ook al weer? De meningen zijn verdeeld.
Zelf zie ik er een figuur in zoals je die tegenkomt op vroegmiddeleeuwse schilderijen. Een martelaar, een pelgrim, een pilaarheilige of misschien wel zo'n oudtestamentische profeet. Een enkeling vindt dat hij op Erasmus lijkt, vanwege het mutsje. Maar daar kan ik mij niet in vinden. Die had geen baardje en ziet er altijd erg tevreden uit op de afbeeldingen die er van hem zijn.
Anderen vinden hem meer op Lincoln lijken, en inderdaad, de overeenkomst is evident. Maar wat moet Lincoln in de vitrine van de Burgess Shale? Waarom zou hij uitgerekend daar verschijnen?
Tenslotte was ik eruit: het is natuurlijk Darwin! Een baard en een gekwelde blik, en wat betreft de Burgess Shale fossielen heeft hij daar ook alle reden toe. Die vormen namelijk ruim 100 jaar na hun ontdekking nog steeds een dilemma voor het Darwinisme. Er zijn namelijk geen evolutionaire voorlopers van deze vreemde diertjes uit de Cambrische periode bekend. Het is een raadsel waar zij ineens vandaan kwamen met z'n allen.
* De dieren van de Burgess Shale leefden zo'n 530 miljoen jaar geleden op de zeebodem voor de westkust van Laurentia (Noord-Amerika). De versteende resten van deze dieren vertellen het bijzondere verhaal van de toenmalige grote diversiteit aan dierlijk leven. Een aantal van hen zijn verre voorouders van nu levende soorten, waaronder de gewervelden en dus ook de mens. In de Burgess Shale zijn afdrukken van de zachte delen van de dieren bewaard gebleven. Dit is zeldzaam. Meestal worden alleen harde delen van een fossiel teruggevonden. In zijn boek Een kleine geschiedenis van bijna alles noemt Bill Bryson deze fossielen "de heilige graal van de paleontologie".
Het fossiel met het gezichtje is die van een pirania, een spons. Het is ongeveer 2,5 bij 2,5 cm groot.