Een ware held (2013) is een klein boekje, maar het indrukwekkende verhaal blijft nog lang in je hoofd hangen. De beklemmende gebeurtenissen, die door Martin Michael Driessen met genadeloze precisie worden beschreven, spelen zich af tijdens de Eerste Wereldoorlog. Op een plateau In Lombardije staan Italiaanse soldaten op een rij, bewaakt door Bersaglieri, elitetroepen, en in afwachting van hun wrede generaal Cadorna. Deze kille officier heeft bepaald dat elke vierde man van dit bataljon zal worden geëxecuteerd omdat zij, naar zijn mening, te weinig hebben gedaan om een bepaalde bergpas te behouden. Die is nu in handen gevallen van de vijand, de Oostenrijkers.
Bij de boerensoldaten, die al zoveel meegemaakt hebben, heerst een doffe berusting. Onder hen de twee broers Luigi en Beppo Fresci, totaal verschillend van karakter. Ze mijmeren over hun geboortegrond en familie en proberen via kansberekening (de volgorde in de rij) hun lot te beïnvloeden. Wie is de ware held uit de titel? Beppo? Luigi bepaald niet, terwijl zijn naam in het Italiaans beroemde krijger betekent. Misschien is de titel een sneer naar de incompetente generaal Cadorna en zijn minachting voor het leven van de gewone soldaat.
Mijn enige puntje van kritiek op dit prachtboekje is de forse prijs ervan. Uitgeverij Wereldbibliotheek durft hier tien euro te rekenen voor amper 60 bladzijden. Zelf las ik het overigens via de bibliotheek en stak mijn geld in de dikke turf Al wat schittert van Eleanor Catton. Die ligt hier nu op de stapel.
Generaal Cadorna is overigens een historische figuur. Deze kille tiran was tijdens de Eerste Wereldoorlog de niet zo succesvolle opperbevelhebber van het Italiaanse leger. Tijdens de oorlog zette hij 217 generaals uit hun functie en hoewel hij blunder op blunder stapelde, vergeleek hij zichzelf graag met Napoleon en schreef alle mislukkingen toe aan plichtsverzuim en 'lafheid'. Geïnspireerd door het Romeinse Rijk voerde hij decimatie in: na een verloren slag werd willekeurig 1 op de 10 soldaten doodgeschoten, en uiteindelijk werden zelfs allerlei kleinigheden met executie bestraft. Krijgsgevangen landgenoten liet men voor straf verkommeren, door te verhinderen dat van thuis gestuurde kleren en etenswaren bij hen terechtkwamen. Er stierven 100.000 Italianen in krijgsgevangenschap. Met zulke officieren heb je geen vijanden meer nodig, zou ik bijna zeggen. Maar ondanks zijn reputatie als 'de slechtste bevelhebber aller tijden' werd hij in 1924 door Mussolini toch nog tot veldmaarschalk benoemd. Over deze gitzwarte bladzijde in de Italiaanse geschiedenis wordt van officiële zijde nog steeds gezwegen en nazaten van onschuldig geëxecuteerde militairen die eerherstel voor hun (over)grootvaders eisen, worden aan het lijntje gehouden.
Italië was in deze oorlog verzeild geraakt uit puur opportunistische motieven en territoriale hebzucht. Op 23 mei 1915 verklaarde zij Oostenrijk de oorlog en wilde via een snel verrassingsoffensief Tirol veroveren. Dit plan mislukte en er ontstond al snel een situatie die vergelijkbaar was met het Westelijk front in Frankrijk. Een loopgravenfront dat zich 600 kilometer lang uitstrekte langs de hele Italiaans-Oostenrijkse grens met de hoogste bergen van Europa. Op de toppen en op de hellingen de goed verschanste Oostenrijkse soldaten achter hun mitrailleurs, onderaan de Italianen in hun loopgraaf. Aan het Italiaanse front, de Bergoorlog, kwamen ongeveer een miljoen soldaten om voor een minimale terreinwinst. De situatie was kansloos voor de Italianen en met al hun offensieven vorderden ze slechts dertig kilometer. Een terreinwinst die grotendeels al geboekt werd in de eerste twee weken van de oorlog, ten koste van 900.000 doden en gewonden.
Pas in oktober 1917 was er een doorbraak en dreven de Oostenrijkers (met behulp van de Duitsers) de Italianen terug, bijna tot aan Venetië. Het jaar daarna wonnen de Italianen uiteindelijk toch nog één veldslag. Als beloning voor hun deelname aan de strijd mochten ze na de oorlog gebieden in Slovenië en Tirol behouden. Dit ligt nog steeds gevoelig.
Ernest Hemingway was in deze oorlog verpleger aan Italiaanse kant. Hij beschrijft zijn belevenissen in A Farewell to Arms, dat ik hierbij op mijn lijstje zet.