d'Artagnan in Maastricht

Het schijnt dat er nogal wat Spaanse stadjes zijn die de romanfiguur Don Quichot claimen. Hij heeft overal zijn sporen nagelaten. Je zou haast vergeten dat deze treurige ridder nooit heeft bestaan. Een soortgelijke ervaring, maar dan omgekeerd, had ik met een andere hoofdpersoon uit zo'n oude avonturenroman: d'Artagnan, de 'vierde musketier'. Hij blijkt echt geleefd te hebben, en overleden te zijn in Maastricht. Voor mij was dit allemaal nieuw.

De Drie Musketiers (1844) is geschreven door de Fransman Alexandre Dumas (1802- 1870). De titel van het boek is wat merkwaardig gekozen, want naast de genoemde drie (Porthos, Aramis en Athos) is er ook nog een vierde musketier met een belangrijke rol in het boek. Deze jonge edelman, d'Artagnan, verlaat zijn ouderlijk huis om zich aan te sluiten bij de musketiers, de eregarde van de koning. Met zijn drie vrienden beleeft hij allerlei avonturen, het is een verhaal van broederschap tussen mannen en hun motto is 'een voor allen, allen voor een'. De vrouwen zijn veelal onbetrouwbaar.

Deze d'Artagnan is dus een werkelijk bestaande persoon geweest: Charles de Batz de Castelmore, graaf van Artagnan, geboren in Lupiac (Pyreneeën) in 1611. In dit plaatsje is nu een klein museum aan hem gewijd. Hij was officier van de musketiers (soldaten gewapend met een degen en een musket) van Lodewijk XIV en voerde ook speciale opdrachten voor hem uit. Vanwege de extravagante levensstijl van deze koning, en zijn constante behoefte aan geld en bezit, werd er veel oorlog gevoerd.

In het bekende 'rampjaar' 1672 trok een leger van 120.000 Fransen naar de Nederlandse Republiek. In 1673 werd Maastricht belegerd en daarbij waren twee compagnies musketiers aanwezig, waarvan een onder leiding van d'Artagnan. Tijdens een aanval op de vesting op 25 juni 1673 werd hij dodelijk getroffen door een musketkogel. Op deze plek in Maastricht staat een standbeeld ter nagedachtenis, maar zijn graf is onbekend. De stad gaf zich uiteindelijk over en is tot 1678 door de Fransen bezet.

Er was al eerder een roman verschenen over het leven van d'Artagnan. In 1700 schreef Gatien de Courtilz de Sandras (1644-1712) Les mémoires de M. d'Artagnan. Alexandre Dumas heeft later dit boek gebruikt als basis voor zijn Musketierromans, en hoewel hij wist dat Sandras er veel in verzonnen en geromantiseerd had, deed hij het voorkomen of de memoires echt waren.

Met dank aan Hans voor de foto's.