Het graf van Stravinsky

Isola di San Michele

Als je in Venetië de enorme drukte van de stad even wilt ontvluchten is een bezoekje aan het begrafeniseiland San Michele een goed idee. Op slechts een paar minuten varen van de noordelijke wijk Cannaregio vind je deze bijzondere plek van serene rust. Je kunt hier prettig wandelen langs de tuinen en de graven, zonder veel mensen tegen te komen. Ook tijdens ons bezoek troffen wij hier slechts een handjevol bezoekers. Laat je niet misleiden door de afgeladen vaporetto met toeristen. Die zijn namelijk allemaal op weg naar het eilandje Murano, iets verderop, dat beroemd is om haar glassouvenirs.

Het Isola di San Michele is niet zo groot, minder dan 500 meter lang zelfs, maar dat merk je eigenlijk niet als je er bent. Er zijn hier verschillende soorten begraafplaatsen. Allereerst de hoge, witmarmeren muren waarin de overledenen  in rijen boven en naast elkaar worden bijgezet. Alles netjes gedecoreerd met boeketten nepbloemen en kleine foto's.

Deze oude mevrouw versiert een graf met stukjes glas. Met haar boodschappentas stapte ze van dezelfde vaporetto als wij. Kennelijk komt ze hier vaak en doet ze telkens een stukje.

Vanwege het ruimtegebrek is er alleen nog een plekje in de grond te verwerven als je rijk en/of belangrijk bent geweest. En bovenal Venetiaan natuurlijk. Alleen bij zeer hoge uitzondering wordt er een niet-Venetiaan begraven. Deze eer viel onder anderen ten deel aan de Amerikaanse dichter Ezra Pound en de Russische schrijver Joseph Brodsky.

Er zijn grasvelden, omringd door hoge cypressen, met keurig bijgehouden graven, veelal opgefleurd met (kunst)bloemen. Andere delen van het eilandje bieden ruimte aan de graven, monumenten eigenlijk, van de allerrijkste families. Deze kunnen erg pompeus zijn, met forse beeldengroepen, zuilen en allerlei symboliek.

Een rijke familie die zich als beeldengroep liet vereeuwigen.

Het graf van Igor Stravinsky en zijn tweede vrouw Vera de Bosset ontdekten wij per toeval tijdens onze wandeling, en ik vroeg mij af hoe deze belangrijke componist (1882-1971) hier zo terecht gekomen is. Geboren in Rusland, genationaliseerd tot Fransman, overleden als Amerikaan en nu dus begraven in Italië.

Steentjes, bloemen en briefjes op de graven van Igor en Vera Stravinsky.

Dat zat zo. Stravinsky is overleden in New York, maar het was zijn wens om in Venetië begraven te worden naast zijn oude vriend Diaghilev. Dat is (bijna) gelukt, hij ligt nu 11 graven links van Diaghilevs graf.

Het graf van Diaghilev.

De Russische impresario en artistiek leider van een ballet, Sergej Diaghilev (1872-1929) was in feite de ontdekker van Stravinsky. Hij was betrokken bij een hele reeks grote werken en Diaghilevs opdrachten betekenden voor Stravinsky de definitieve doorbraak. Stravinsky was dan ook diep geraakt door zijn overlijden.

Daarnaast had Stravinsky nog een speciale band met Venetië, dat hij tijdens zijn leven vaak bezocht. Veel van zijn werken beleefden hier hun première en in 1954 componeerde hij zelfs speciaal een cantate die werd opgedragen aan de stad en zijn beschermheilige Marcus.

Stravinsky's uitvaartdienst werd gehouden in de 14e eeuwse Santi Giovanni e Paolo kerk (San Zanipolo). Er werd muziek ten gehore gebracht van Scarlatti, Gabrieli en natuurlijk van Stravinsky zelf.

Op de achtergrond de San Zanipolokerk.

Ondanks het ruimtegebrek mogen de overblijfselen van Stravinsky en Diaghilev hier blijven liggen. Zij hebben speciale dispensatie. Vele anderen worden na een aantal jaren geruimd, hun skeletten gaan dan naar Sant' Ariano, een speciaal beendereiland elders in de lagune.