Do fish feel pain?

Yes, they do!

Het is toch raar, dat mensen deze vraag telkens (blijven) stellen, of erger nog: negeren? Dat men er kennelijk vanuit gaat dat een levend wezen zou kunnen functioneren zonder angst en pijn? Laat ik het onwetendheid noemen. Als vegetariër eet ik geen vlees. "Ook geen vis?" wordt er dan vaak verbaasd gevraagd. Vissen zijn ook dieren, roep ik dan maar weer. Voor veel mensen zijn vissen kennelijk een geheel aparte categorie.

Misschien komt het omdat ze zo anders zijn dan wij, het zijn glibberige beesten die in een andere omgeving leven en die allemaal op elkaar lijken. En anders dan vogels en zoogdieren zijn ze niet aaibaar. Dat beïnvloedt ons denken, ze roepen weinig sympathie op. En dat is eigenlijk heel treurig want mede daardoor zijn vissen het ondergeschoven kindje op het gebied van dierenwelzijn. Mensen denken dat ze zich met vissen van alles kunnen veroorloven. Bij angst of stress hebben ze geen herkenbare mimiek, ze maken geen geluid, ze schreeuwen niet, ze gillen niet bij pijn.

Dat vissen wel degelijk pijn lijden wordt duidelijk uit het zeer lezenswaardige boek van Prof. Victoria Braithwaite Do fish feel pain? (Oxford University Press, 2010). Reeds in 2003 werd door Braithwaite en haar team het bewijs geleverd dat vissen pijn kunnen lijden, dat ze gevoelens en bewustzijn kennen, dat ze slimmer zijn dan wij vaak denken. Het zijn sociale en intelligente wezens met een langetermijngeheugen, in tegenstelling tot de populaire opvatting dat vissen een geheugen hebben van slechts een paar seconden.

Op de vismarkt van Venetië.

Zoals je kunt verwachten volgde er een stortvloed aan kritiek en hoon. Er spelen dan ook allerlei commerciële en recreatieve belangen rond het exploiteren van vis. Daar zit een enorme lobby achter. En dan is er ook nog de niet te onderschatten invloed van de christelijke ethiek. Hierin is de visie met betrekking tot milieu, duurzaamheid en dierenwelzijn sterk gekleurd door het begrip rentmeesterschap. Uitgangspunt is dat de mens de hele schepping, planten en dieren, in beheer heeft gekregen. Voor veel mensen is deze bijbelse opdracht een vrijbrief om de aarde volledig uit te wonen, met de natuur en dieren te doen waar zij zin in hebben.

Dit komt ook vaak tot uitdrukking in de visserij. De huidige vangst- en dodingmethoden komen neer op ware marteling. Gevangen vissen sterven door verstikking, een doodsstrijd die tientallen minuten tot uren kan duren. Vis wordt levend van zijn ingewanden ontdaan. Paling wordt in een zoutbad gegooid. Een extreem pijnlijke methode, want door de gevoelige huid van de paling is dit te vergelijken met het ontstaan van brandwonden bij de mens. Het kan wel een half uur duren voordat de paling gestorven is.

Kan dit zomaar? Helaas wel. In wetten en regelgeving zijn dodingmethoden voor vissen niet opgenomen. In de wet staat dat een dier binnen 1 seconde dood of buiten bewustzijn moet zijn, maar als het om vissen gaat lijkt niemand zich om deze regels te bekommeren.

Nu wij zoveel meer weten over bewustzijn en gevoel bij vissen en hun ervaring van pijn en stress, hebben we een grotere verantwoordelijkheid voor een fatsoenlijke behandeling van deze dieren. Ook zij verdienen bescherming. Wetenschap, ethiek en filosofie kunnen helpen een middenweg te vinden tussen het welzijn van vissen en de voordelen die de mensheid geniet van (deze) dieren. Braithwaite laat in haar boek zien dat wetenschap een belangrijke bijdrage kan leveren aan deze discussie.

De vismarkt van Venetië.