In Noordwijk schijnt er een Atlantikwall-Museum te bestaan. Ik heb het nooit bezocht. Bunkercomplex, muur, grauw beton. Dit soort plaatsen ken ik nog wel van de Kanaaleilanden, in het bijzonder Guernsey. De Kanaaleilanden zijn 'Engels', maar liggen zo dicht bij de Franse kust dat ze in Wereldoorlog II door de Duitsers bezet konden worden. De Duitsers sloegen hier een propaganda-slaatje uit en deden alsof ze al met één been in Londen stonden. De eilanden werden vervolgens volgeplempt met grote en kleine bunkers, ondergrondse hospitalen en dergelijke. Hiervoor werden dwangarbeiders ingezet en hun omstandigheden waren afschuwelijk.
 |
| Bunker op Guernsey |
Tegenwoordig zijn sommige van deze betonnen gedrochten in gebruik als 'bezettingsmuseum'.
Het is al weer een tijdje geleden, maar mijn indruk van destijds was dat deze plaatsen behalve veel Duitsers vooral een publiek trokken met een nogal dubieuze fascinatie, soms zelfs bewondering, voor deze Duitse bolwerken. Wellicht is dit in Noordwijk ook het geval? Het is in ieder geval merkwaardig dat men juist op een dergelijke locatie een verzetsmuseum wil stichten. Hier is namelijk een Engelandvaardersmuseum gepland.
Engelandvaarders zijn de Nederlandse mannen en vrouwen die tijdens Wereldoorlog II uit bezet Nederland wisten te ontsnappen met de bedoeling in Engeland (of elders) actief deel te nemen aan de strijd tegen de vijand. Ruim 1700 van hen zijn daar aangekomen, maar een groot aantal is onderweg omgekomen of gearresteerd.
Hoewel de meeste Engelandvaarders over land ontsnapten, probeerden zo'n 500 mensen over zee te gaan. Slechts iets meer dan 200 van hen bereikten Engeland. Deze Engelandvaarders vertrokken vanaf verschillende plaatsen aan de Nederlandse kust en aan de Zuid-Hollandse en Zeeuwse rivieren, vaak in wankele bootjes. Het meest vanuit Katwijk aan Zee.
De herinnering aan deze bijzondere landgenoten die zoveel moed, doorzettingsvermogen en opofferingsgezindheid hebben betoond, moet levend gehouden worden. De vraag is dan of een Duitse bunker in Noordwijk de juiste plek is om dat te doen. Wordt hiermee recht gedaan aan deze mensen?
In de eerste instantie was het museum in Leidschendam gepland, maar daar kon het niet gerealiseerd worden. En naar verluidt viel het ook in Noordwijk nog niet mee om een goede locatie te vinden. Dat is merkwaardig, want uit diverse krantenberichten bleek dat in het naastgelegen Katwijk al vergevorderde plannen lagen voor een Engelandvaardersmuseum. Er is daar namelijk een perfecte locatie beschikbaar aan de Boulevard, in een paviljoen van het voormalige Zeehospitium.
 |
| Rotterdams Zeehospitium 1908 |
Het Rotterdams Zeehospitium dateert uit begin vorige eeuw en was in het leven geroepen om kinderen uit arme gezinnen in Rotterdam een kuuroord te bieden om te genezen van tuberculose. De naastgelegen zeehal (nu gemeentelijk monument Waaier) dateert uit 1928. Het was een lighal voor jonge kinderen die los van de anderen behandeld werden. In de loop der jaren heeft dit gebouw nog diverse andere bestemmingen gehad.
 |
| De zeehal (Waaier) na 1928 |
Maar de mooiste plek ligt toch pal náást deze Waaier. Dat is het zogenaamde Zeehostunneltje. Deze tunnel werd in 1934 onder de Boulevard aangelegd omdat de kinderen besmet met tbc niet meer op het strand konden komen zonder in contact te komen met andere mensen. En juist van dit tunneltje, waar de Duitsers kennelijk niet van afwisten, is bij enkele pogingen in 1941 gebruik gemaakt door Engelandvaarders. Hier konden de bootjes, meestal een tweepersoons vouwkano, vooraf verstopt worden en was de zee makkelijk te bereiken. In dat jaar zijn er vanuit Katwijk 12 (pogingen tot) ontsnappingen over zee ondernomen. Hierbij waren in totaal 33 personen betrokken.
 |
| Het Zeehostunneltje en De Waaier 1951. Tegenwoordig bevindt de tunnel zich compleet onder het zand en is niet meer in gebruik. Het ingangsgebouwtje is in de jaren ’80 afgebroken en de uitgang aan de zeekant zit nu verstopt onder opgestoven zand. Deze kan niet meer hersteld worden vanwege de geplande kustversterking |
Kortom, een unieke plek van cultuurhistorische betekenis. De geschiedenis van de bestrijding van tuberculose gaat hier hand in hand met het verhaal van de Engelandvaarders die vertrokken vanuit Katwijk. Het paviljoen De Waaier in combinatie met het Zeehostunneltje (inmiddels gemeentelijk monument) leent zich prima voor een museale functie. Des te meer is het mij een raadsel waarom de plannen met de bunker in Noordwijk doorgedrukt worden.
In Katwijk denkt men nu aan een gepast monument voor de Engelandvaarders. De voorkeur gaat uit naar de plek bij het Zeehostunneltje.