Terugruiken

Vorige week had ik de sensatie van "terug in de tijd ruiken". En dan bedoel ik niet het verschijnsel dat je bij een bepaalde geur ineens wordt teruggeworpen naar een of andere jeugdherinnering. Nee, deze snuifervaring ging veel verder terug, lang voor mijn tijd zelfs.

Bij Naturalis kwam een nieuwe aanwinst binnen: een mammoetkeutel en een stuk mammoetvacht, "vers" uit de permafrost van Siberië. Daar moest natuurlijk aan gesnoven worden! De keutel rook wat mat, kleiachtig, maar het stuk vacht had een prachtige authentieke, dierlijke geur, kruidig. Associaties met dierentuin- en stalluchtjes. Heel bijzonder, ik weet nu hoe een wolharige mammoet rook, een dier dat al duizenden jaren geleden uitgestorven is. Dichterbij kun je niet komen, denk ik.

Vandaag zijn de materialen aan de pers gepresenteerd, en binnenkort kun je ze in het museum bewonderen (in een vitrine).

Man Hanging Out

Niet onmiddellijk schrikken als je in Praag op de Husova ineens iets raars boven je hoofd ziet. Grote kans dat dit de sculptuur Man Hanging Out is, van de controversiële Tsjechische kunstenaar David Cerny (1967). Hoog boven de straat hangt een man aan een paal, aan één hand. De andere zit losjes in de broekzak. Relaxed en verontrustend tegelijk.

Inzoomend op het gezicht van deze hangende man meende ik eerst Lenin te herkennen en interpreteerde het kunstwerk als een of ander statement op het communistisch verleden van Praag, maar bij nadere bestudering bleek dat hier Sigmund Freud uitgebeeld wordt.

Freud (1856-1939) werd geboren in Freiberg, een plaats die tegenwoordig in Tsjechië ligt. De bekende psychoanalyticus had zelf last van een aantal fobieën, waaronder een overdreven doodsangst.

Het kunstwerk uit 1996 kan op verschillende manieren geïnterpreteerd worden. Een daarvan is de vraag welke rol de intellectueel zou gaan spelen in het nieuwe millennium, voor Cerny is Freud "het intellectuele gezicht van de twintigste eeuw".

De sculptuur is erg populair en is al in diverse steden te zien geweest, o.a. in Londen, Berlijn, Chicago en Rotterdam.

Meer David Cerny  hier.

Sint-Jorisdag

Sint Joris in de Burcht van Praag.

Karlův most

Praag, Karelsbrug.

Narrow Escape

Gisteren was het jaarlijkse museumweekend, en dat gaf natuurlijk flink wat extra drukte in Naturalis. Zoals verwacht is alles naar wens verlopen en er was een goede sfeer in het museum.

's Middags zorgde onze koningspython Kaa voor enige spanning & sensatie met een mislukte verkenningstocht, dan wel ontsnappingspoging via het ventilatierooster bovenin haar terrarium. Helaas voor arme Kaa bleef ze halverwege steken in het kleine ronde gat waar ze doorheen gekropen was, en kon toen niet meer voor- of achteruit. Haar achterhelft hing nog verticaal in de warme glazen bak, terwijl de voorkant snel afkoelde boven het ventilatierooster. Dat is natuurlijk erg vervelend voor een tropische slang, nog afgezien van de andere ongemakken.

Er moest snel iets gebeuren en daarom werd er besloten vanaf het andere ronde gat in het rooster naar Kaa toe te knippen, om haar zo te bevrijden. Terwijl de collega's B. en M. met vaardige, doch voorzichtige hand de schaar hanteerden, hield collega K. de slang vast (en een klein beetje warm). Dat was niet geheel zonder risico, want hoewel Kaa normaal gesproken een lieverd is, wisten wij natuurlijk niet hoe zij zou reageren als er per ongeluk in haar geprikt of geknipt zou worden. Gelukkig liep het allemaal goed af.

Er was flink wat belangstelling van bezoekers, ook bij het lege terrarium na afloop. Omdat er hier en daar wat bloedspetters lagen, leek het of er iets vreselijks gebeurd was (waarbij een slang betrokken was!), maar dat kwam omdat collega B. zich tijdens het knippen gesneden had aan het scherpe metaal van het rooster.

Collega B. kreeg een pleister, Kaa kwam weer een beetje op temperatuur rond de nek van collega R. en collega F. fikste de binnenkant van het terrarium provisorisch met duct tape.

Meer Kaa? Zie  hier  en  hier.

Waan van de dag

Als je in Praag de Oude Stad uitloopt in noordelijke richting en vervolgens de heuvel opklimt, kom je in het Letná Park. Je kunt hier genieten van een prachtig uitzicht over de stad en de Moldau. De locatie zelf is minder charmant en oogt als een hangplek voor skateboarders en andere jongeren. Veel graffiti, zwerfvuil en beton. Er staat ook een enorme metronoom, en daar zit een verhaal achter.

In de communistische tijd stond hier, precies op deze plek, een gigantisch beeld van Jozef Stalin (1878-1953). Of beter gezegd: een beeldengroep: Stalin voorop en daarachter een rij arbeiders die hem volgen. Het kunstwerk van 17 miljoen kilo doemde boven de stad op als een reusachtige Big Brother.

De hiervoor uitgeschreven ontwerpwedstrijd (deelname verplicht voor alle beeldhouwers in Praag) werd gewonnen door Otakar Svec, en het beeld werd onthuld op 1 mei 1955. De gemeente Praag zat er al vrij snel mee in de maag, want een jaar later kwam onder Chroesjtsjov juist de destalinisatie op gang. Stalin was niet langer populair en vanuit Moskou kwam de opdracht tot sloop.

Dat was niet eenvoudig en er gingen veel verprutste pogingen aan vooraf, maar uiteindelijk werd de beeldengroep in 1962 toch opgeblazen (met behulp van bijna 900 kilo explosieven). Alleen de sokkel en twee vuurschalen, links en rechts, bleven staan.

In 1991 kwam op deze sokkel een forse rode metronoom te staan, ontworpen door Vratislav Karel Novak (1942-2014). Over de symbolische betekenis van het kunstwerk lopen de meningen uiteen. Het is mogelijk een herinnering aan de Tsjechische tijd onder Sovjet-controle, anderen noemen het een symbool van de democratie. Daar worden grappen over gemaakt, want de metronoom staat vaak stil. Gezien de achtergrond van Novak als kinetisch kunstenaar ligt het meest voor de hand dat hier het (weg)tikken van de tijd en verleden/heden/toekomst van Praag wordt uitgebeeld.

Het is ook nog gewoonte om hier schoenen, hangend aan hun veters, over de kabels te gooien. Voor zover ik weet zit hier geen diepere betekenis achter.

Vanaf het Letná Park kun je nog een mooie wandeling maken boven de stad. Via een "gewoon" stadspark kom je dan in de Koninklijke Tuin, waarna je afdaalt tot beneden de muren van de Burcht. Zeer aan te bevelen als je drukte wilt vermijden, want je komt hier bijna niemand tegen.

Paasboom

Praag, Oude Stadsplein (Staroměstské náměstí).

Havel in graffiti

Graffiti in Praag.

Twee keer Maria met Kind

In het Convent of St Agnes of Bohemia, een museum in Praag dat zich heeft toegelegd op middeleeuwse kunst in Bohemen en Centraal Europa, werd ik aangenaam getroffen door dit prachtige beeld. Een wonder van gulle vrolijkheid met een blos op de wangen, in deze omgeving viel dat nog eens extra op. Wat een verademing tussen alle uitgebeelde lijden, boetedoening en martelaarschap.

Maar ook hedendaagse religieuze kunst kan macaber zijn. In De Hallen in Haarlem zag ik deze Maria met Jezus van Caspar Berger (1965). Een gapend gat op de plaats van Maria's gezicht, een leegte, een fysieke afwezigheid. Ook het lichaam van het kind doet levenloos aan. Wat een naargeestigheid en vooral, wat een contrast met de Maria met Jezus in Praag.

Twee keer een andere benadering van hetzelfde onderwerp. Welke spreekt jou het meest aan?

Oost en West

Dit mooie tegeltableau werd rond 1915 door Jan Toorop ontworpen voor de Vereeniging Oost en West. Een goed voorbeeld van hoe de Indonesische kunst perfect kan samensmelten met art nouveau.

Ik kwam dit tableau in een week tijd op twee verschillende plaatsen tegen. In Den Haag in het Gemeentemuseum, en in Leiden in de Universiteitsbibliotheek. In de kleine expositieruimte van de UB is een interessante tentoonstelling over de kunstenaar W.O.J. Nieuwenkamp (1874-1950) en de zogenaamde Nieuwe Kunst rond 1900 ingericht. Deze Nieuwe Kunst is in feite de Nederlandse variant van de internationale art nouveau stijl. De expositie in Leiden is klein maar fijn, met o.a. foto's, affiches en boekomslagen.

Dit portret van W.O.J. Nieuwenkamp werd in 1924 getekend door Jan Toorop.

Een affiche voor het tijdschrift Eigen Haard, gemaakt door Nieuwenkamp in 1896.

Gerelateerde blogpost:  hier.

Informatie over de expositie in Leiden:  hier.

Doosje dwerghert

Dozen vol met dwergherten op weg naar de collectietoren.

De collectie van Naturalis bestaat uit 37 miljoen objecten, die verspreid zijn over verschillende locaties. Laatst werden de hoefdieren uit het oude depot aan de Raamsteeg verhuisd naar de Darwinweg. Rare combinaties in de vrachtwagens, van kameel tot dwerghert.

Gerelateerde blogpost:  hier.

Uitgebreid?

Vroeger had elke vissersplaats zo zijn eigen truien, met "vaste" motieven. Aan de trui kon je zien waar de visser vandaan kwam. Stella Ruhe doet al enkele jaren intensief onderzoek naar oude visserstruien. Een speurtocht via foto's in archieven, want er zijn nauwelijks originele exemplaren bewaard gebleven. Uiteindelijk leverde dat 126 historische visserstruien op, uit 55 Nederlandse vissersplaatsen, door breisters uit het hele land opnieuw gebreid. Een leuk initiatief, waar kennelijk veel belangstelling voor bestaat, want de collectie reist langs diverse musea en er zijn inmiddels twee boeken verschenen.

Tegenwoordig is het heel normaal om een trui te dragen als bovenkleding, maar tot circa 1925 werd dat alleen door vissers gedaan. Een gewoonte die ze overnamen van hun Engelse en Schotse collega's, vanaf ongeveer 1875. Tot die tijd bestond breiwerk voornamelijk uit ondergoed, sjaals, mutsen en wanten. Pas in de jaren 20 werd de trui (door Coco Chanel) als mode geïntroduceerd.

De breipatronen van de visserstruien werden van moeder op dochter overgeleverd, soms hadden de gebruikte motieven een symbolische betekenis. De kleuren waren meestal zwart, grijs of blauw. Er zijn talloze motieven, want de persoonlijke smaak van de breister speelde natuurlijk ook een rol. In Katwijk werden veel kabels en ribbelranden in de truien verwerkt.

Het leek me leuk om dat eens na te kijken op een oude familiefoto. Dit is mijn overgrootvader Dirk (met een deel van zijn gezin) in 1898. Hij is hier 34 jaar en visser. De truien die Dirk en zijn zoon hier dragen lijken niet erg op het Katwijkse exemplaar van de tentoonstelling. Misschien komt dat omdat ze hier voor de foto een "nette" trui aan hebben? Het schijnt ook dat in Katwijk visserstruien pas na de eerste wereldoorlog in de mode kwamen.

Dit is dezelfde Dirk, nu met zijn vrouw Cornelia. Hij is hier wat ouder en inmiddels schipper op een bomschuit. Als ik naar de foto kijk, vallen mij twee dingen op. Zijn enorme handen (die ik niet geërfd heb) en de oorringen. De oorringen waren een soort uitvaartverzekering. Als je schip verging of als je overboord sloeg en je lichaam spoelde ergens aan (als onbekende zeeman), dan kon er een redelijke begrafenis van betaald worden.

Circus Bosch

De Jeroen Bosch tentoonstelling in het Noordbrabants Museum is uitverkocht.
380.000 kaartjes zijn er uitgegeven. Leuk succes voor het museum, vette pech voor mij.

Of toch niet?                                

Ik had al zo mijn twijfels of ik de lange rit naar Den Bosch eigenlijk wel wilde maken. En dan daarbij mijn afkeer van hypes, drukte in een museum vind ik vreselijk. Van verschillende bezoekers hoorde ik minder enthousiaste verhalen over de time slots en het langdurig gehang en gedrang voor de schilderijen.

Catalogus Boijmans 2001.

In 2001 zag ik de Jheronimus Bosch tentoonstelling in Museum Boijmans. En ik herinner me niets van hysterische toestanden, zoals die zich nu afspelen. Ik ben gewoon, zonder enige planning, naar Rotterdam afgereisd. Kocht er een redelijk normaal geprijsd kaartje, kon gewoon zonder wachttijd naar binnen en belangrijkst van al: ik had volop gelegenheid om alle schilderijen, panelen en tekeningen op mijn gemak bekijken zonder wie dan ook te storen. Bijvoorbeeld de fascinerende "tunnel" in Visioenen uit het hiernamaals.

Jeroen Bosch: Opstijging der zaligen naar het hemels paradijs

Ik heb nu het mooie en gedegen boek van die expositie maar weer uit de kast gehaald. Met daarnaast op internet de prachtige interactieve documentaire De tuin der lusten. Daarin een audiotour met Midas Dekkers of Redmond O'Hanlon en de mogelijkheid om heel gedetailleerd in te zoomen op de panelen. Ontzettend leuk en allemaal zonder gedrang of tijddruk. Zie  hier.

Een kleine zoomselectie:

Hop van Bosch.

Hop in Naturalis.