Boekjaar 2014

Leuk , al die boekenlijstjes aan het einde van het jaar. Voor mij: tips & inspiratie. Sommige bloggers ontpoppen zich als ware statistici. Hoe heb ik ooit kunnen denken dat ik als enige een boekenschrift bijhield?

Collegablogger Bettina las dit jaar maar liefst 148 boeken! Een geweldige score, waaraan waarschijnlijk uiterste discipline en een zeer doelmatig gebruik van tijd aan ten grondslag ligt. Dat kan ik helaas zelf niet opbrengen, ik ben enorm snel afgeleid. Daarbij lees ik dagelijks de krant van voor naar achter en weer terug, compleet met bijlagen en dergelijke is dat toch een behoorlijke kluif aan tekst. Ik ga dus niet zo ver als Maarten 't Hart, die zich als rabiaat boekenturver genoodzaakt ziet om zich zoveel mogelijk verre te houden van kranten en tijdschriften, want "als je die artikelen omrekent in woorden of boekenpagina's is dat toch erg veel en dat wordt natuurlijk allemaal niet geregistreerd". Zijn jaarscores zijn er dan ook naar: soms meer dan 400 boeken of 100.000 pagina's!

Ikzelf heb het afgelopen jaar 102 boeken gelezen, en dat vind ik al heel mooi. Daar zit van alles bij, dik en dun, fictie en non-fictie. De 10 boeken die in 2014 het meest indruk op me hebben gemaakt zijn (in willekeurige volgorde):

* Jeugdherinneringen (Maxim Gorki)  hier
* De oceaan aan het einde van het pad (Neil Gaiman)  hier
* Goodbye to all that (Robert Graves)  hier
* Joe Speedboot (Tommy Wieringa)
* Een ware held (Martin Driessen)  hier
* Al wat schittert (Eleanor Catton)  hier
* Lucia de B; Levenslang en tbs (Lucia de Berk)  hier
* De lessen van mevrouw Lohmark (Judith Schalansky)  hier
* Sonny Boy (Annejet van der Zijl)
* Het bezoek van de lijfarts (Per Olov Enquist)

Ik wens iedereen naast gezondheid en geluk weer veel leesplezier in het nieuwe jaar.

Meldpunt vuurwerkoverlast

Overlast door vuurwerk? Meld het dan ook!
Invullen kost minder dan een minuutje.

Voor alle twijfelaars: de link vind je hier.

Piep Floyd

Vandaag komt er een 'nieuw' Pink Floyd album uit, en hoewel ik begrepen heb dat het hier om restmateriaal gaat, ben ik toch wel erg nieuwsgierig. Oude liefde roest niet. De laatste jaren heb ik niet meer zo veel muziek van deze band gedraaid, maar dat is wel eens anders geweest.

In 1988 zag en hoorde ik Pink Floyd voor het eerst live spelen, dat was in Rotterdam. Een ongelooflijk spektakel vond ik het, wat een show! Voor mijn gevoel werd hier echt alles uit de kast getrokken aan belichting en effecten. Helaas had ik niet zo'n geweldige plek, ik keek schuin op het podium en had daardoor slecht zicht op het enorme videoscherm.

Gelukkig kon ik een jaar later de schade ruimschoots inhalen bij het concert in Werchter (België). Een prachtige plek hadden we veroverd, in het midden voor het podium, bijna vooraan. En weer ademloos kijken en luisteren. Door het geluidsgeweld heb ik nog wel anderhalve dag een rare piep- en fluittoon in mijn oren gehad. En ik was bang dat ik een gehoorbeschadiging had opgelopen. O jee, nooit meer Mozart!, dacht ik nog. Want ja, van dat soort muziek hield en houd ik ook. Maar gelukkig is het vanzelf bijgetrokken. Typisch geval van meer geluk dan wijsheid waarschijnlijk.

El Monumento

Levensecht en toch maar 23 centimeter hoog, de hengst El Monumento, geboetseerd door Brigitte Eberl in München en perfect beschilderd door Josine Vingerling in Katwijk. De volmaakte tegenhanger van de inmiddels beroemde Cobra Mares staat hier nog op het strand van Katwijk, maar is inmiddels onderweg naar zijn eigenaar in Amerika.

Meer foto's van El Monumento vind je hier.

Herfstwandeling

Peter Middendorp: Vertrouwd voordelig

Vertrouwd voordelig, de nieuwe roman van Peter Middendorp, heeft in korte tijd al veel boze Drenten maar ook enkele herdrukken opgeleverd.

In het sterk autobiografische boek beschrijft Middendorp (1971) het leven van de 17 jarige Vincent in Emmen, eind jaren 80. Een jeugd doordrenkt van Blokker, de vader is namelijk de locale filiaalhouder van deze warenhuisketen en het gezin woont boven de zaak. De buitenverlichting van de winkel zet er 's avonds ook binnen alles in een letterlijk oranje gloed, er is geen ontkomen aan.

Vincent haat vrijwel alles & iedereen. Drenthe in het algemeen en Emmen in het bijzonder, de Blokkerwinkel, de klanten en vooral zijn gedienstige, meegaande vader. De opstandige puber is weer van school gestuurd en hangt wat rond in de winkel. Ook heeft hij een baantje als tafelruimer in de dierentuin.

Ondanks het tragikomische karakter van dit boek is de sfeer voornamelijk grauw. De goedkope sleur in de Blokkerwinkel, een verkering die niet echt van de grond komt en de zelfmoord van een buurvrouw. Een vrolijke noot is nauwelijks te bespeuren. IJzersterk zijn vooral de beschrijvingen van de klanten en situaties in de winkel.

Toch had ik iets meer van dit boek verwacht, de verschillende interviews met Peter Middendorp waren eigenlijk leuker en veelbelovender. Met de onvermijdelijke tirades over Blokker en Drenthe, maar ook veel zelfspot. Hij moet een erg vervelend ventje zijn geweest in zijn jeugd, een echte neighbourhood bully. Daar had ik graag meer van teruggezien in het boek.

Toch heb ik deze roman met net zo veel plezier gelezen als Middendorps columns in de Volkskrant.

Nederland Leest 2014

Vandaag gaat de campagne Nederland Leest weer van start. Een sympathieke actie. In de maand november delen de bibliotheken gratis bijna een miljoen exemplaren van een bepaald boek uit. Wij lezen dat met z'n allen en gaan er vervolgens over discussiëren. Dat is het plan.

Dit jaar staat de korte roman Een vlucht regenwulpen van Maarten 't Hart centraal. Dat vind ik persoonlijk niet zo'n goede keuze. Niet dat er iets op dit boek valt aan te merken, integendeel, maar je kunt het toch moeilijk nog verrassend, onbekend of vergeten noemen. Een vlucht regenwulpen (1978) is een klassieker en een bestseller (anderhalf miljoen exemplaren verkocht), het prijkte op menig scholierenlijstje (lekker dun) en is ook nog eens verfilmd.

Sinds de start van Nederland Leest in 2006 ben ik eigenlijk maar één keer echt verrast door een uitverkoren boek. Dat was de Antilliaanse roman Dubbelspel van Frank Martinus Arion. Daar zou ik zelf niet zo snel zijn opgekomen en die vond ik erg goed.

In 1981 is Een vlucht regenwulpen verfilmd door regisseur Ate de Jong. De erg verlegen en onhandige bioloog Maarten, die streng-gereformeerd is opgevoed, moet binnen een week een vrouw zien te vinden. Een draak van een film. Toen ik laatst de trailer nog eens terugzag, viel mij op hoezeer de hoofdpersoon, gespeeld door Jeroen Krabbé, lijkt op onze premier Rutte (ook vrijgezel).

Celbioloog Maarten in de film.

Onze premier Rutte (hier met rolpieper).

Tweede leg

Het zwanenstel dat vorig jaar rond Naturalis zwom (hier) is deze zomer veilig teruggekeerd en heeft inmiddels weer een nest jongen grootgebracht. Acht kuikens maar liefst, een mooie score.

Sneek Vonk

Naturalis-coryfee Freek Vonk is deze maand te bewonderen in de Donald Duck. Als 'Sneek Vonk' beleeft hij een avontuur in het vrolijk weekblad. Geweldig.

Een andere Naturalis-coryfee, directeur Edwin van Huis, was ook al in het nieuws. Diverse media wisten te melden dat hij jaarlijks een salaris van 182.119 euro ontvangt, en dat is meer dan dat van een minister. Dat er in deze barre financiële tijden van inleveren en inkrimpen toch nog ruimte blijkt te bestaan voor een dergelijke barokke beloning geeft weer goede moed. Dus ook hier: geweldig.

Rest mij nog de vraag wat ik zelf het liefst zou ontvangen, het vergankelijke Grote Geld, of de Eeuwige Roem in Duckstad? Dan waarschijnlijk toch het laatste, want daar hebben we allemaal plezier van.

Siegfried Woldhek

Op het affiche van de Dag van het Natuurboek staat een prachtige tekening van Jan Wolkers, gemaakt door Siegfried Woldhek in 1991. Woldhek (1951) is eigenlijk bioloog, maar maakt wekelijks een portret voor NRC en Vrij Nederland, meestal van een schrijver of een politieke figuur. Zijn portretten zijn vaak scherp en goed getroffen.

Zondag was hij bij de uitreiking van de Jan Wolkers Prijs 2014 in Naturalis en hij was zo vriendelijk om dit affiche voor mij te signeren. Mijn dag kon niet meer stuk.

Van 28 oktober t/m 4 januari 2015 presenteert Slot Zeist de expositie Siegfried Woldhek Op het tweede gezicht. Een aanrader, want Woldhek exposeert zelden.

Bert van den Brink & Judy Kesnar

Een verrassend optreden van Bert van den Brink en Judy Kesnar, zomaar in de toegangshal van Naturalis. Normaal kennen wij Bert van den Brink als klassiek- en jazzpianist (winnaar VPRO/Boy Edgar Prijs), maar hier begeleidt hij zangeres Judy Kesnar op de accordeon. Zij zingt Ooievaar, een liedje van Ivo de Wijs dat hoort bij het prentenboek Zeg kleine van illustrator Vera de Backker. 's Ochtends waren ze nog te horen in VARA's Vroege Vogels, deze zondag rechtstreeks vanuit Naturalis in verband met de Dag van het Natuurboek.

Nog meer Bert van den Brink, maar dan anders. Hier speelt hij Bohemian Rhapsody op een kerkorgel, en hier Tenor Madness met Toots Thielemans.

Jan Wolkers Prijs 2014

Zondag ontving de Amsterdamse stadsbioloog Remco Daalder, schrijver van het boek De gierzwaluw, de Jan Wolkers Prijs 2014 voor het beste Nederlandse natuurboek. Dat gebeurde in Naturalis tijdens een speciale uitzending van VARA's vroege vogels.

Hier leest hij een kort fragment voor uit De gierzwaluw.

Dag van het Natuurboek

  

Zondag vond in Naturalis de Dag van het Natuurboek plaats, en ik zat weer met mijn neus overal bovenop. In het Pesthuis was van alles te doen. Dat begon al heel vroeg met een speciale uitzending van VARA's Vroege Vogels. Daarin de uitreiking van de Jan Wolkers Prijs 2014 voor het beste Nederlandse natuurboek door jurylid Karina Wolkers aan de Amsterdamse stadsbioloog Remco Daalder voor zijn boek De gierzwaluw. De winnaar kreeg naast de prijs van 5.000 euro nog een prachtig literair portret van zichzelf, gemaakt door Siegfried Woldhek.

In het midden prijswinnaar Remco Daalder met links jurylid Jean-Pierre Geelen (Volkskrant) en rechts Vroege Vogels presentator Menno Bentveld.

Remco Daalder signeert.

En dat was alleen nog maar de aftrap. De hele dag waren er lezingen, signeersessies van de vijf shortlist genomineerden en workshops met o.a. Koos van Zomeren. Tussendoor was er live muziek van hoog niveau te beluisteren. Het Calefax Rietkwintet bijvoorbeeld, vond ik ontzettend goed. In de Regentenkamer toonde schrijver Alexander Reeuwijk (zelf ook genomineerd) kostbare en zeldzame natuurhistorische boeken uit de collectie van Naturalis. De lezing door Midas Dekkers was weer leerzaam en amusant, die van Caspar Janssen (Volkskrant) interessant, maar het leukst vond ik toch de Rotterdammer Kees Moeliker (o.a. NRC) met columns uit zijn laatstverschenen boek De bilnaad van de teek (2012). Een aanrader.

Mijn complimenten aan Vara's Vroege Vogels voor het organiseren van deze fantastische dag. En ook nog eens gratis toegankelijk!

De vijf genomineerde boeken (shortlist).

Punkrups

Prachtige rups, gezien in de achterhoek. Wat zou dát zijn? En vooral: wat zou het worden?

Een makkie voor Erik van Nieukerken, de vlinderspecialist van Naturalis, die hem onmiddellijk herkende als een meriansborstel oftewel Calliteara pudibunda. Deze rups komt vooral voor in Oost Nederland, maar bijvoorbeeld ook in de duinen op diverse bomen.

En dit is de vlinder. Eerlijk gezegd vind ik de jeugdfoto als punkrups toch spannender.

Met dank aan Hans voor de foto's.

Dorpelwachters met een vachtje

Op elk kerkhof of elke begraafplaats kom je hem/haar wel tegen. Die kat die je het gevoel geeft bij hem te gast te zijn. Het is zijn plek, dat is duidelijk. Hij tolereert je of begroet je zelfs.

Katten en begraafplaatsen gaan goed samen, het leek me een leuk idee voor een fotoserie. Erg naïef, want die zijn er natuurlijk alláng. Bijvoorbeeld hier, en hier.

Delftse dodo

Sinds kort staat in Naturalis het enige dodoskelet van Nederland. Dat vind ik ontzettend leuk, want zoals veel mensen heb ik een zekere dodofascinatie. Deze arme loopvogel heeft de twijfelachtige eer het eerste dier te zijn waarvan de mens zich realiseerde dat het door zijn toedoen kon uitsterven. Het is een icoon geworden.

De dodo kwam alleen voor op het Afrikaanse eiland Mauritius, ten oosten van Madagaskar, en is eind 17e eeuw uitgestorven. We weten niet precies hoe de dodo eruitzag, want er zijn maar weinig botjes bewaard gebleven en complete skeletten al helemaal niet. Het exemplaar van Naturalis is dan ook samengesteld uit de botten van minstens twee individuen. De herkomst van dit skelet is niet zo voor de hand liggend: de TU Delft.

In 1940 kocht het Mineralogisch en Geologisch Museum van deze universiteit het skelet in Parijs en afgelopen mei werd het overgedragen aan Naturalis, samen met een belangrijke collectie delfstoffen. Sinds 1864 verzamelde de Technische Universiteit Delft mineralen en ertsen van over de hele wereld en gebruikte deze collectie om studenten op te leiden in de mijnbouwkunde. Naturalis, als grootste beheerder van natuurhistorische verzamelingen in Nederland, zal de toekomst van deze geologische objecten nu verder waarborgen. De dodo is letterlijk een vreemde vogel in deze prachtcollectie.

Dodo en Alice.

Een lang vergeten scheepsramp

Een begrafenis in Katwijk aan Zee, 5 oktober 1914, vandaag precies honderd jaar geleden. Acht aangespoelde lichamen, acht naamloze jonge mannen samen in een massagraf. Ze worden met militaire eer begraven, de belangstelling is groot. Op de foto zie ik soldaten, politiemannen met een helm en wat burgers, voor wie het misschien een wrange eerste kennismaking is met de grote oorlog die een paar maanden eerder is losgebarsten en die wij nu kennen als de Eerste Wereldoorlog.

De lichamen zijn van slachtoffers van de grote scheepsramp die op 22 september van dat jaar plaatsvond, 40 kilometer ten noordwesten van Scheveningen. Een Duitse onderzeeboot, door slecht weer uit koers geraakt, torpedeerde in slechts anderhalf uur tijd drie Engelse pantserkruisers met elk zo'n 750 koppen aan boord. De HMS Aboukir, HMS Hogue en HMS Cressy waren patrouilleschepen die de aanvoerroute van de Engelse troepen in België via het Kanaal bewaakten. Aan boord bevond zich een allegaartje van reservisten, veteranen en zelfs een aantal jongens van 15, 16 jaar.

De impact van de aanval was enorm. 1459 mensen kwamen om het leven, net zo veel als bij het zinken van de Titanic, twee jaar eerder. Nog dagen na de ramp spoelden lichamen aan langs de Nederlandse kust, van Vlissingen tot Zandvoort. 837 opvarenden werden opgepikt, o.a. door Nederlandse stoomschepen. Het is bijna onvoorstelbaar, maar er waren mensen bij die op diezelfde ochtend maar liefst drie keer getorpedeerd en gered zijn!

Katwijk, de Oude Begraafplaats, oktober 2014

Inmiddels is er op de Oude Begraafplaats in Katwijk niets meer terug te vinden wat aan deze begrafenis herinnert. De Engelse zeelieden zijn in 1920 herbegraven in Noordwijk, waar op de Algemene Begraafplaats een klein ereveld is ingericht.

Noordwijk, Algemene Begraafplaats, oorlogsgraven 1914-1918

Een geïdentificeerde opvarende van HMS Hogue

Enkele niet-geïdentificeerde zeelieden.

Er is onlangs een documentaire over de scheepramp gemaakt, The Live Bait Squadron, die kun je nog zien tot en met 15 februari 2015 op de tentoonstelling in Muzee Scheveningen. Ga ik zelf binnenkort zeker doen.

Aan de kant, ik ben je oma niet!

Het is niet mijn gewoonte om kinderboeken mee te nemen uit de bibliotheek, maar deze gezellige uitgave was voor mij onweerstaanbaar. Het boek valt op. Groot en stevig met kleurig uitklapbladen. En een ringband, dat zie je ook niet vaak. Alles klopt aan Aan de kant, ik ben je oma niet! (2012) en er is een goede balans tussen teksten en plaatjes. Bette Westera (tekst) en Sylvia Weve (illustraties) hebben er dan ook belangrijke prijzen mee gewonnen. Ook volwassenen zullen genieten van de uitbundige, collageachtige illustraties in een soort jaren 50 stijl en de gedichten met een hoog Annie M.G. Schmidt gehalte. Het is pure nostalgie en tegelijkertijd vernieuwend.

Aan de kant bestaat uit twaalf "tweeluiken". Twaalf bewoners van een bejaardenhuis worden elk geportretteerd in twee versjes, een over het heden en een over het verleden van de bejaarde. Dat is een vondst, want zo wordt duidelijk dat gebeurtenissen uit verleden en heden met elkaar verbonden zijn, en dat bijvoorbeeld opa en oma ook een keer jong geweest zijn. Voor veel kinderen is dat haast niet te bevatten. Het stemt tot nadenken, de ogenschijnlijk simpele gedichten hebben een laagje meer.

Een origineel en verrassend kinderboek. Echt goed.

Fokke en Sukke en Wim

bron: http://www.foksuk.nl/

Tosca Niterink: De vergeetclub

Veel mensen zullen Tosca Niterink (1960) nog wel kennen als de helft van het duo Theo & Thea, een kinderprogramma met een hoog gehalte aan meligheid en absurde situaties. En dat zijn nu ook precies de belangrijkste ingrediënten van haar boek De vergeetclub (2013), al zou je daar nog 'aandoenlijkheid' aan kunnen toevoegen. In een aantal korte hoofdstukken beschrijft Niterink op nuchtere maar opgewekte toon het leven van een groep dementerende bejaarden, waaronder haar moeder. Dat levert veel komische dialogen en situatieschetsen op, al blijft de ondertoon wat ongemakkelijk. Want hoe luchtig beschreven ook, de situatie is natuurlijk uiterst triest en vooral uitzichtloos. Dat is het meest duidelijk en schrijnend het geval bij de bewoners die net in het zorgcentrum gearriveerd zijn en zich nog enigszins bewust zijn van hun nieuwe situatie.

Toch is De vergeetclub vooral een grappig boek en een goede tegenhanger van al het loodzware materiaal dat al rond dit thema verschenen is. Voor veel mensen zal het herkenbaar zijn, statistisch gezien krijgt iedereen vroeger of later met dementie of een dementerende te maken.

Dat de verhalen gebaseerd zijn op Tosca Niterinks columns in NRC is wel een nadeel. Losse columns (en verhalen) zijn leuk, maar je moet ze niet achter elkaar lezen. Halverwege het toch al dunne boekje weet je het allemaal wel, het is voornamelijk veel van het zelfde. Daarbij gaat de opgewekte toon je op den duur toch wel tegenstaan. Niterink wil teveel relativeren en benadrukken hoe 'gelukkig' dementerenden naar haar mening toch nog kunnen zijn. Misschien wel om vooral zichzelf te verzoenen met de moeilijke situatie?

Er is een hoorspelbewerking van het boekje in voorbereiding.

Wespen op de appeltaart (Spinvis).

Tin is in!

Het Nationaal Tinnen Figuren Museum (NTFM) in Ommen staat al enige tijd hoog genoteerd op mijn must see lijstje. Het is er tot nu toe nog niet van gekomen omdat het voor ons toch wat uit de route ligt.

Tinnen figuurtjes zijn weer helemaal in, sterker nog: ze zijn nooit "uit" geweest. De miniaturen die gebruikt worden in tabletop oorlogsspellen, zoals bijvoorbeeld het populaire Warhammer, zijn ook vaak vervaardigd uit een tin-legering.

Atelier Josine Vingerling bracht vorige week een prachtige serie zogenaamde micro minis uit. De vier tinnen paardjes (schaal 1:50) zijn slechts 4 cm hoog! Voor de liefhebbers zijn er ook nog drie verschillende paardenspeldjes in tin verkrijgbaar. Je vindt het allemaal hier.

Van het pad af

Nog een vondst van zolder. Een instructiekaartje uit de Koude Oorlog.
Nederlandse dienstplichtigen kregen het uitgereikt in de jaren zeventig en tachtig voor het geval zij een zogenaamd "Soxmis-voertuig" zouden signaleren. Soxmis staat voor "Soviet Exchange Mission".

Duitsland was destijds nog verdeeld in een oostelijk en een westelijk deel. De Sovjetmissie in West-Duitsland had toestemming om in een bepaald gebied op bepaalde wegen te rijden, maar week daar in de praktijk veelvuldig van af om inlichtingen te vergaren over militaire objecten en oefeningen. Spionage dus. Deze voertuigen waren onopvallend en niet militair, maar wel voorzien van een speciaal kenteken.

Het was een overzichtelijke tijd, toen.

Leonard Cohen 80

Vrijdag nog een spiksplinternieuw album en vandaag 80 jaar jong!

Wij heffen het glas op Leonard Cohen. Whisky, voor deze gelegenheid.

De slang uitlaten

Kaa was voor het eerst buiten en had in het grasveldje een gouden middag. Althans, dat neem ik aan. Ik vind zo'n slang toch moeilijk te peilen. In ieder geval had ze een bombardement aan indrukken, geuren en sensaties. Erg leuk om dit mee te maken!

Benzinebonnen 1973

Deze benzinebonnen vond ik laatst op zolder. Ze zijn uit 1973, ik heb ze toen gekregen van een tante. In dat jaar speelde de oliecrisis. Een aantal landen, waaronder Nederland, werd geboycot door Arabische landen wegens steun aan Israel. Benzine werd gerantsoeneerd door middel van distributiebonnen. Ik herinner me hoe mensen ineens allerlei artikelen gingen hamsteren, waarvan vermoed werd dat die schaars zouden worden. Vuilniszakken bijvoorbeeld.

Een andere maatregel waren de autoloze zondagen. Een bizar gezicht,  zo'n uitgestorven snelweg. En een uitdaging voor ons als kinderen, iedereen kent de foto's wel. Zelf heb ik er niet op gespeeld destijds. Ik hield niet van rolschaatsen en ik ben opgegroeid in een plaats waar buiten spelen op zondag als een frivole lichtzinnigheid werd beschouwd. Dus per saldo heb ik er zelf niet zoveel aan gehad.

My boat is my castle

Gezien in Valkenburg (Zuid-Holland), onderweg naar Leiden.
Deze schipper heeft van zijn boot een kasteel gemaakt, compleet met torentjes en kantelen. Geen omgebouwde woonboot, maar een echt varende schuit.

Dit filmpje vond ik later op YouTube.

Kan zó in Joris' Showroom!

Judith Schalansky: De lessen van mevrouw Lohmark

Een berichtje laatst in de krant: ontslag voor onmachtige leraar die een klierende puber bij de lurven pakt. Dát zal Inge Lohmark niet snel gebeuren, zij houdt haar leerlingen uiterst kort. Deze hoofdpersoon van de tragikomische roman  De lessen van mevrouw Lohmark (2011), van de Duitse auteur en kunstenaar Judith Schalansky (1980), is een wat oudere lerares biologie (en gymnastiek) op een middelbare school in een klein stadje in voormalig Oost-Duitsland. De school krijgt steeds minder leerlingen omdat de bewoners wegtrekken uit deze afgelegen streek. Het is er een aflopende zaak.

Lohmark is een kille tante die flink wat afstand houdt tot haar leerlingen, die zij consequent met U aanspreekt. Levensvreugde of plezier in haar werk spat nu niet bepaald van haar af. Na jaren en jaren in het onderwijs heeft ze het allemaal wel gezien. Elke nieuwe lichting leerlingen vindt ze uiterst voorspelbaar, een herhaling, een kopie van alle voorgaande.

Haar leerlingen doorgrondt ze tot op het bot. Wij volgen Lohmarks gedachtengang, een aaneenschakeling van negativiteit en cynisch commentaar. Ik heb erg veel moeten gniffelen om al dat venijn, zeker in de eerste helft van het boek. De karakterschetsen van de leerlingen, maar ook de observaties van de collega-docenten zijn treffend. Op een bepaalde manier is Inge Lohmark ook wel een herkenbare figuur. We hebben waarschijnlijk allemaal wel een herinnering aan zo'n uitgebluste, maar autoritaire leraar (Duits).

In de loop der jaren heeft ze voor zichzelf een overzichtelijke en veilige wereld gecreëerd, alles en iedereen geordend volgens biologische wetten. Dit starre systeem geeft haar een schijn van zekerheid: het leven is een voortdurende biologische strijd, ook wat betreft de leerlingen. 'De sterken blijven over', zei een oud-leraar van mij ook altijd al. Grappig detail is dat de school het Darwincollege heet. Aanpassen is Lohmarks motto, terwijl ze zelf tot geen enkele aanpassing in staat is. Haar grote afkeer van nieuwigheden en veranderingen staat haaks op het belangrijkste biologische principe: evolutie.

Toch roept Inge Lohmark geen afkeer bij me op, eerder medelijden. Haar grauwe leven, al die starheid. Ze lijkt niet in staat tot enige sympathie, ook niet in haar privéleven. Het huwelijk met haar man Wolfgang (een struisvogelboer!) stelt niet zo veel meer voor en het contact met haar enige dochter die in Amerika woont is "na omstandigheden" minimaal. Alleen plotselinge en onverklaarbare gevoelens voor een bepaalde leerlinge brengen haar wereldbeeld nog enigszins in beroering.

Een uitstekende roman, met veel biologieweetjes. Leuk verzorgde uitgave, compleet met leeslint en illustraties door Schalansky zelf.

Schubben scrubben

Kaa heeft last van jeuk en dat is heel lastig als je geen pootjes hebt. Bloedmijten zijn een bekend probleem voor veel terrariumhouders. Er is al van alles geprobeerd, helaas zonder blijvend resultaat.

Om het voor Kaa ook een beetje draaglijk te houden gaat ze regelmatig in een lauwwarm badje en wordt dan zachtjes gescrubt met een tandenborstel. Zo worden de bloedmijten tussen haar schubben verwijderd. Meestal ligt ze daarbij heel stil in het badje, met de kop op de rand, maar soms gaat ze nieuwsgierig op onderzoek uit.

Bajonet en boeket

Mijn opa was van 1898. Hij is in 1983 overleden. Op dagen als vandaag mis ik hem, ik had hem nog van alles willen vragen. Over deze foto uit 1918 bijvoorbeeld. Mijn opa is de derde van rechts, hij is dan 20 jaar.

Een 'interessante' tijd, de Eerste Wereldoorlog, in het neutrale Nederland is het leger gemobiliseerd. Mijn opa's lichting (1918) is vervroegd 'ingelijfd' in oktober 1917. Als visser vond hij dat absoluut niet erg, want op zee was het vanwege de Duitse en Engelse mijnen niet bepaald veilig. Veel van zijn collega's zijn omgekomen.

Hij kwam terecht bij het 4e Regiment Infanterie dat was gelegerd in en om Leiden, voor hem als Katwijker bijna een thuiswedstrijd dus. De diverse bataljons van dit onderdeel waren afwisselend ook wel in Katwijk, Haarlem en Bussum gelegerd. Daar is ook deze foto genomen, een poststempel aan de achterkant vermeld: Bussum, 31-V-18. Het is een geruststellende kaart aan zijn ouders. Hij is in goede gezondheid en informeert of z'n moeder nog wat mee kan geven aan een dienstkameraad.

Hoe zal dat geweest zijn, dienstplichtig in juist die tijd? Dát had ik willen vragen. Ik ken de sfeertekeningen uit de boeken van A.M. de Jong (Frank van Wezels roemruchte jaren, 1928) en Johan Fabricius (Het meisje met de blauw hoed, 1927), maar die hebben iets kluchtigs en klopt dat wel met de werkelijkheid?

En wat voor uitrusting kregen ze uitgereikt? Gelukkig heb ik ook z'n militair zakboekje, daarin staat de hele lijst. Veel artikelen zijn inmiddels behoorlijk antiek: beenwindsels, kepi, een broodzak en een ransel. Het was nog zaak om goed op die spullen te letten, de groot-verlofgangers werden hier bij vertrek nog eens uitdrukkelijk op gewezen "ten einde vernieling door mot, muizen, ratten en anderszins te voorkomen". En anders kon je mooi betalen natuurlijk. Hoewel m'n opa kennelijk nog geluk heeft gehad. Ik vond een berichtje uit 1938 (!) met een ontheffing van betaling van 1 gulden 85 en een halve cent, wegens zoekmaken/verwaarlozen van Rijksgoederen.

De foto vind ik prachtig, ik kan er lang naar kijken. Iedereen die erop staat is nu overleden, dat mag ik toch wel aannemen. Veel mannen ogen erg jong, jongens nog eigenlijk.

Wat een enorme bajonetten zitten er op die geweren, dat was uitkijken geblazen natuurlijk. Op de voorgrond ligt een van de soldaten wel erg trots te pronken met zijn wapen. Dat is van alle tijden. Dat vinden jongens leuk. Daarachter zit juist weer iemand met een enorm boeket, wat zal daar de bedoeling van zijn geweest?

Ronduit sympathiek oogt de pijproker op de achterste rij, vierde van links. Een hand op de schouder van zijn kameraad. Het zal een zonnige voorjaarsdag zijn geweest en iedereen kijkt tevreden. De oorlog is elders.