Vorige
maand is Dick Blok (94) overleden. Menigeen zal hem beter kennen als Jaap Balk,
de chef van Maarten Koning in de zevendelige roman Het Bureau van J.J. Voskuil.
Als romanpersonage een irritante, ongeduldige, eigengereide man. Arrogant en
autoritair.
Natuurlijk
weet ik niet in hoeverre al deze vervelende trekjes overeenkwamen met de
werkelijkheid (als die al bestaat) in de persoon van dhr. Blok, maar Voskuil
kennende zal de typering waarschijnlijk treffend geweest zijn. Laten we het
erop houden dat hij voldeed aan Voskuils werkelijkheid. Blok zelf herkende zich
overigens niet in de knorrige figuur Jaap Balk, uitgezonderd diens
geslotenheid. Hij vond Het Bureau maar een saai boek en was vooral verwonderd
over alle pietepeuterige details die Voskuil in die jaren moet hebben
genoteerd.
Van dit
boek bestaat ook een lange hoorspelversie. De stem van Balk ging mij hier zo
tegenstaan, dat ik zelfs een complete andere hoorspelserie (Tom Poes) aan mij voorbijgaan
moest laten gaan omdat hoofdpersoon Bommel gespeeld werd door dezelfde acteur (Mark
Rietman).
Blok
volgde in 1965 Piet Meertens (Anton Beerta) op als directeur van dat malle
wetenschappelijke instituut waar in die jaren zoveel belastinggeld over,
inderdaad, de balk werd gegooid. Voskuil bleef de eeuwige tweede man. Hoe dat
gegaan is, kunnen we allemaal teruglezen in Het Bureau. Op de website van het
Meertens Instituut staat een lovend in memoriam door Jan Berns (in het boek
Huub Pastoors). In de laatste alinea hiervan sneert hij nog even naar J.J.
Voskuil.
Dick
Blok had drie bekende dochters: Dieuwertje, Tessel en Francine. Zij omschrijven
hun vader als een intellectueel, en bourgondiër in eten en drinken. Dat kan.
Ergens in Het Bureau zegt zijn tegenhanger Balk dat hij niet veel college
gelopen heeft, omdat hij zijn studietijd (geschiedenis) "voornamelijk doorbracht
met Wein, Weib und Gesang".
Tessel
herinnert zich nog hoe gek haar vader was op muziek, en dan niet alleen
klassiek. Hij draaide bijvoorbeeld elpees van Frank Zappa en nam zijn dochters
mee naar een van zijn concerten.
Balk draait Zappa. Sommige dingen zijn te mooi
voor een boek.
