Pittoresk

Voor iedereen die van mening is dat het gras aan de overkant groener is.

Jan Siebelink: Laatste schooldag

Er is veel (klein) leed in de docentenkamer. Zoveel wordt mij duidelijk na het lezen van Laatste schooldag (1994) door Jan Siebelink. De verhalen in deze bundel zijn zonder uitzondering zwaarmoedig van toon. Dit schijnt typerend te zijn voor het werk van Siebelink, maar dat kan ik verder nog niet beoordelen omdat het hier voor mij een kennismaking betreft.

De rode draad in dit boek is het fictieve “Willem de Zwijgercollege te E.”, een (te) grote scholengemeenschap, waar de uitgebluste docenten te maken hebben met ordeproblemen, onzekerheden en samenspannende collega’s. De rector en conrectoren zijn ook een eng stel bij elkaar. Kortom: een slangenkuil. Nee, echt vrolijk word je er niet van, en ik vraag me af in hoeverre de schrijver geput heeft uit zijn eigen jarenlange ervaring als leraar Frans op een dergelijke school in Ede. Eerlijk gezegd houd ik hier mijn hart vast.

De omslag van mijn exemplaar uit 2008 lijkt me nogal geïnspireerd op die van Voskuils bestseller Het Bureau. Misschien wilde de uitgever hier nog wat meesurfen op het succes van dat boek? Maar helaas, Laatste schooldag is geen tweede Het Bureau, maar met enige goede wil kun je nog wel wat raakvlakken ontdekken. De reeds genoemde slangenkuil bijvoorbeeld, en de strikte hiërarchie bij de docenten onderling die bepaald wordt door het verschil in opleiding en het schooltype waar zij lesgeven. Boven elk verhaal hangt een sfeer van onheil en treurigheid. Opmerkelijk is nog dat de verhalen zich net zo goed op willekeurig welk kantoor hadden kunnen afspelen. Leerlingen spelen eigenlijk geen rol van betekenis.

Al met al geen reclame voor het onderwijs in het algemeen, meer een uitstalkast van menselijk onvermogen. Toch zorgde dit boek, dat ik met veel genoegen heb gelezen, met terugwerkende kracht voor mededogen en begrip voor al die geprangde docenten die ik destijds voor de klas heb meegemaakt, of zelfs alleen maar door de schoolgangen heb zien sjokken.

Christiaan Zwanikken: Nature Rewired

Gezien in Museum Het Valkhof, Nijmegen: de expositie Nature Rewired van de Nederlandse kunstenaar Christiaan Zwanikken (1967).

Bewegende constructies van staal en dierlijke materialen, dierenschedels samengevoegd met computergestuurde mechaniek. Deze installaties hebben een hoog Donnie Darko-gehalte, soms verontrustend of aandoenlijk, maar vaker érg leuk. Rare steampunk, theater bijna.

Een belangrijk thema in zijn werk is het continue proces van de evolutie. Wij zien hier een ontmoeting, of beter gezegd een confrontatie, tussen techniek en de natuur, zoals dat bijvoorbeeld ook tot uitdrukking komt in het werk van Pim Palsgraaf.

Christiaan Zwanikken woont en werkt in Portugal. Zijn werk is nog te zien in Nijmegen tot en met 30 maart a.s.

Nijmegen

Deze week was ik voor het eerst in Nijmegen. De kennismaking is mij goed bevallen. Mooie stad, fijne omgeving. Ik waande me soms in Duitsland, met een vleugje Veluwe en Maastricht. De mensen leken mij, op het eerste gezicht, prettiger in de omgang dan in de Randstad. En ik kon gewoon iedereen verstaan. Dus waar Frank Boeijen dat accent heeft opgepikt, is mij een raadsel.

Duitse decoraties 1914-1918

In zijn roman De weg terug (1931) vertelt de Duitse auteur Erich Maria Remarque het aangrijpende verhaal van enkele Duitse soldaten die terugkeren van het front, uit de loopgraven van de oorlog 1914-1918. Ze zijn vervreemd geraakt van de burgermaatschappij en de problemen die ze ondervinden lijken sterk op die van Robert Graves in Goodbye to all that. Ze zijn outsiders geworden, veranderd door hun ervaringen en trauma's, met schuldgevoelens over het overleven van de oorlog, terwijl vrienden en schoolkameraden zijn gesneuveld.

Toch is er een groot verschil. De Engelse soldaten werden thuis als helden verwelkomd, terwijl de nederlaag in Duitsland voor verdoving, verbijstering en vooral woede zorgde. Het Duitse volk had namelijk door de voortdurende propaganda een compleet verkeerd beeld van het verloop van de oorlog. Tot het bittere einde toe werd er volgehouden dat de overwinning, de grote doorbraak, ieder moment kon plaatsvinden. In werkelijkheid was de oorlog militair verloren en was Duitsland door zijn laatste reserves aan manschappen en materieel heen.

De smadelijke nederlaag kwam dus als een zeer onaangename verrassing en men nam het de linkse regering uiterst kwalijk dat er vrede was gesloten met de geallieerden. Dat werd gezien als een dolkstoot in de rug, verder voelde men zich verraden door deserteurs en stakende arbeiders. De opgelegde voorwaarden van het verdrag van Versailles werden als een grote vernedering gezien en er braken roerige tijden aan vol chaos, onrust, revolutie, crisis, inflatie en armoede. Er was een constante dreiging van een linkse of rechtse staatsgreep. Dit alles droeg sterk bij aan de opkomst van Adolf Hitler, die zijn voordeel deed met de voortdurende onvrede en instabiliteit. Toen in augustus 1934 rijkspresident Von Hindenburg overleed, trok rijkskanselier Hitler alle macht naar zich toe. Maar dat is weer een ander verhaal.

In ieder geval schoot het eerbetoon aan de Duitse oorlogsveteranen er stevig bij in. Er was bij hen een sterke behoefte aan een officiële erkenning, een medaille dus, voor hun trouwe dienst aan het front. Maar ondanks de militaristische sfeer in de Weimarrepubliek kwam die er niet. In feite was de tijdens de oorlog ingestelde Verwundetenabzeichen 1914-1918  de enige onderscheiding. Deze zwarte badge werd uitgereikt bij een verwonding. Bij drie verwondingen hoorde een zilveren en bij vijf een gouden exemplaar.

Omdat de veteranen bleven aandringen op een ereteken en de Duitse regering dit botweg weigerde, besloot de Kyffhäuserbund dan maar zélf met een medaille te komen. Deze (voluit) Kyffhäuserbund der Deutschen Landeskriegerverbände was een overkoepelende veteranen- en reservistenorganisatie, die enkele jaren voor de wereldoorlog was opgericht. Von Hindenburg was de erevoorzitter. Hun Kriegsdenkmünze 1914-1918 voor strijders, reservisten en mensen aan het thuisfront werd vanaf 1921 uitgegeven.

In 1934 kwam er toch nog een officiële staatsonderscheiding. De nazi's waren nu aan de macht en zij kwamen met het Ehrenkreuz des Weltkrieges. Dit was de eerste decoratie gecreëerd door het Derde Rijk en tegelijkertijd werden alle andere verboden, inclusief die van de Kyffhäuserbund.
Vanaf 1938 werd het Ehrenkreuz ook uitgereikt aan veteranen uit Oostenrijk en Sudetenland, inmiddels geannexeerd door Duitsland. Tot 1944 zijn er in totaal meer dan 8 miljoen uitgegeven in drie varianten: voor nabestaanden, oudstrijders en voor de frontveteranen het zgn. Frontkämpferkreuz (met zwaarden).

Intussen op het strand

Ook gisteren was het heerlijk wandelweer. Het strand langs Katwijk is nog steeds afgesloten in verband met de kustverdedigingswerken, maar iets verderop naar het noorden en zuiden is het normaal bereikbaar. Omdat de meeste van de werkzaamheden zich aan de noordkant concentreren, koos ik voor het zuiden, richting Wassenaar.

Er stond al weer een strandpaviljoen, hier en daar een windschermpje en er liepen zelfs al wat kinderen in bikini en zwembroek. Wat ik tamelijk overdreven vond, want er was een koude wind. Verder was er genoeg ruimte voor een ieder om zijn of haar hobby uit te leven. Ik zag onder andere een niet zo succesvolle paraglider en ook nog iemand met een drone.

Deze drones zijn inmiddels makkelijk verkrijgbaar en niet meer zo duur. Wat betreft veiligheid en privacy voorspel ik een ware plaag van deze apparaten en adviseer iedereen om eens wat vaker omhoog te kijken. De meeste drones zijn uitgerust met een camera.

Op het korte filmpje is ook de zandsuppletie te zien. Excuus voor het schokkerige beeld aan het eind. Ik werd afgeleid door de drone, die nota bene mij aan het filmen was.

Hopelijk is dit bord snel verleden tijd.

Ghostbusters

Om de eighties sfeer van deze week nog wat te rekken (na de Sovjetspeldjes, een krant vol Koude Oorlog en een zeer nostalgische Hier is... Adriaan van Dis op donderdag), hierbij nog zo'n jaren tachtig relikwie: een picture disc van Ray Parker Jr's hitsingle Ghostbusters uit 1984.

Op de B-kant staat een instrumentale versie van dit nummer. Geheel links op de foto de vorige maand overleden acteur/regisseur Harold Allen Ramis, daarnaast Bill Murray en in het midden Ray Parker Jr, die juist deze week een ster kreeg op de Hollywood Walk of Fame.

Deze maxi-single kun je gewoon op elke draaitafel afspelen, maar de geluidskwaliteit is toch wat minder. Bij mij heeft hij jaren aan de muur gehangen.

Lenin en papirosa

Op zoek naar het speldje van Misha, kwam ik ook nog deze exemplaren met een afbeelding van Lenin tegen. Voor een paar kopeken kon je ze destijds, 1981, kopen bij elke straatkiosk in Moskou. Misschien was het een verzamelobject, hoewel ik ook Russen heb gezien die er daadwerkelijk een op hun revers droegen. De Romeinse datering XXVI duidt op het 26e partijcongres van de communistische partij dat juist die dagen gehouden werd.

De typisch Russische sigaretten papirosa, die ik tegelijkertijd bij dezelfde kiosk kocht, zijn helaas reeds lang vergaan. Net als de meeste zware rokers ervan, vrees ik, want dit waren zo ongeveer de sterkste sigaretten ooit. Ze bestonden uit een lang en hol kartonnen kokertje met aan het einde wat eigenaardige tabak in vloeipapier.

De totale aankopen werden vervolgens opgeteld met behulp van een rammelend telraam. Razendsnel en met kralen in verschillende kleuren. Ik was scholier, ik vond het allemaal geweldig.

Misha

Rusland, een boycot en een inval. Niets nieuws onder de zon, hooguit de volgorde.

Dit leuke speldje (2,5 cm) kocht ik lang geleden bij een kiosk in Moskou. Begin 1981, een vorig leven bijna. Het is het beertje Misha, de mascotte van de Olympische Zomerspelen van 1980. Deze spelen werden door veel landen geboycot omdat gastheer Sovjet Unie vlak daarvoor Afghanistan was binnengevallen. Een flinke afknapper voor de Russen.

In Moskou waren Misha en Spelen nog alom vertegenwoordigd. Wij bekeken het Olympisch Stadion en kregen een rondleiding door het verlaten Olympisch Dorp, dat door de grauwe smeltsneeuw extra troosteloos oogde. Rijen flatgebouwen met daarop enorme afbeeldingen van Brezjnev, Lenin, hamers en sikkels. Voor een dergelijk tafereel kun je nu waarschijnlijk alleen nog in Noord Korea terecht.

Vliegende vossen

Gisteren werden in Naturalis vliegende vossen of kalongs geprepareerd. Dit zijn grote vleermuizen die voorkomen in Zuidoost-Azië, bijvoorbeeld in Thailand en Indonesië. In eerste instantie zien ze er misschien een beetje eng uit, maar dat is schijn. Van dichtbij lijkt hun kop op die van een hondje en ze voeden zich met bloemen en nectar of (als tweede keus) vruchten.

In Naturalis vinden regelmatig interessante prepareersessies plaats. Publiek is daarbij welkom.