Tegenwind & Tegenlicht

Als je vandaag wind en stuifzand trotseerde had je het prachtige strand bijna voor jou alleen.

La Topolino Amaranto

In oktober dit jaar komt Paolo Conte (1937) weer naar Nederland. Hij geeft dan een concert in Carré. De meesten zullen deze Italiaanse zanger waarschijnlijk kennen van het nummer "Max", waarin hij een overleden vriend bezingt.

Het gaat misschien wat te ver om hem de "Italiaanse Leonard Cohen" te noemen, maar er zijn onmiskenbaar raakvlakken. Bijvoorbeeld de leeftijdcategorie (Leonard is van 1934), het zijn allebei laatbloeiers in de popmuziek (zowel Paolo als Leonard debuteerden na hun dertigste), beiden komen uit een welgestelde familie, ze schrijven zelf muziek en teksten en hebben een opvallend zware, brommende stem met een bijna pratende manier van zingen. Ook zijn voor beide heren de teksten belangrijk. Leonard gebruikt vaak zware thema's en gaat dan flink de diepte in. De teksten van Paolo zijn vol associaties en impressionisme.

Een mooi voorbeeld daarvan is het nummer "La Topolino Amaranto" uit 1975.  Plaats van handeling: Italië, vlak na de tweede wereldoorlog. Een moeilijke tijd, maar een zorgeloze rit in een knalrode Topolino met "een blondje" aan je zijde, de lucht is blauw... In deze leuke live uitvoering kun je het snorrende geluid van het autootje als het ware horen in het ritme.

DE RODE TOPOLINO

Vandaag is de benzine duurder geworden
het is zomer 1946
een liter kost nu net zoveel als een kilo sla
maar wie laat hem staan? Wie gaat er lopen?
De auto: wat een gemak!

In de knalrode Topolino...
Vooruit, ga naast me zitten, we starten zo.
Als ik de teugels wat laat vieren
heb ik het idee dat ik in een Aprilia rijd,
die geen rivalen kent.
En het blondje bijt op haar tanden.
Ze is gespannen en probeert te glimlachen.
Oh, wat is ze bang!
Maar in de knalrode Topolino
zit je geweldig anno 1946.

Blondje,  kijk niet naar buiten
buiten is het een landschap van niets
het onweer is net voorbij
en zes van de tien huizen zijn verdwenen;
doe liever het schuifdak open
en kijk met je grote ogen naar boven
drink de hoge azuurblauwe hemel
die net geschilderd lijkt en met ons meerijdt.

In de vuurrode Topolino...

LA TOPOLINO AMARANTO

Oggi la benzina è rincarata
è l'estate del quarantasei
un litro vale un chilo d'insalata,
ma chi ci rinuncia? A piedi chi va?
L'auto: che comodità!

Sulla Topolino amaranto...
su, siedimi accanto, che adesso si va.
Se le lascio sciolta un po' la briglia
mi sembra un'Aprilia e rivali non ha.
E stringe i denti la bionda
si sente una fionda e abbozza un sorriso con la fifa che c'è in lei
ma sulla Topolino amaranto
si sta ch'è un incanto nel quarantasei...

Bionda, non guardar dal finestrino
che c'è un paesaggio che non va
è appena finito il temporale e sei case su dieci sono andate giù;
meglio che tu apri la capotte e con i tuoi occhioni guardi in su
beviti sto cielo azzurro e alto
che sembra di smalto e corre con noi.

Sulla Topolino amaranto....

Nat

Langdurige druilregen en smeltende sneeuw. Scheuren in het asfalt en grote plassen op de straten. Opspattende nattigheid. Ik moest onmiddellijk denken aan die heerlijke sketch van De Vieze Man en Meneer Foppe. Wat mis ik Van Kooten en De Bie en alle gedenkwaardige types en karakters die zij op ons loslieten!

Diffuus

Kou & Zon. Mijn favoriete weer. De sneeuw is bonus. In de straten is het inmiddels verworden tot een groezelige massa, maar op strand ligt nog volop en stralend wit. Tijdens het wandelen zak je er soms diep in weg. Met mijn oude mobieltje probeer ik het bijzondere licht te vangen. Diffuus. Het licht van 'Aan de oevers van de tijd'.

Vicious

Deze foto stond laatst in de krant. Een snoek en een snoekbaars die zich lelijk in elkaar hebben vergist. Eigenlijk moest ik gelijk aan het bekende Staatsloterij-logo met de twee vrolijke visjes denken. Ik vraag me trouwens altijd af wat daar nu precies mee bedoeld wordt. Waarschijnlijk dat je een klein visje moet uitgooien om een grote te vangen. Zoiets.

Of misschien dan toch een grote inhalige vis die dat kleintje er ook nog even bij pikt?

Obecni dum

Het Obecni dum (Representatiehuis) is dè Art Nouveau tempel van Praag. Het werd gebouwd tussen 1905 en 1912 en dient als cultureel centrum.

Zowel de gevel als het interieur zijn rijk en overdadig versierd met Jugendstilmotieven. Tot in de lobbies, vestiaires en trappenhuizen zijn geometrische patronen, mozaïekwerk en marmerdecoraties te bewonderen van alle toonaangevende Tsjechische kunstenaars van die tijd. Het gebouw toont op bijzondere wijze de stijl van de Praagse secesni, een lokale variant van de art nouveau stijl.

Er is onder andere werk te bewonderen van Alphons Mucha. Hij keerde hiervoor in 1910 definitief terug naar Praag, maar door tegenwerking van jonge kunstenaars heeft hij uiteindelijk alleen de salon van de burgemeester gedecoreerd. Hij bracht hier een serie symbolische schilderingen aan waarmee hij uiting gaf aan zijn patriottische gevoelens. Het lijkt een vooruitblik te zijn op zijn Slavische Epos, waarmee hij na jaren van Oostenrijks-Hongaarse onderdrukking weer een nationalistisch besef hoopte aan te wakkeren, en steun aan het panslavisme. Iets wat later ook tot uitdrukking komt in zijn ontwerp voor het glasraam in de Sint Vituskathedraal in Praag.

Het art nouveau decor van Obecni dum toont volop het Tsjechische nationalisme van het begin van de vorige eeuw. De schilderijen en sculpturen illustreren de Boheemse mythologie. Het gebouw was dan ook bedoeld als de nieuwe plaats van samenkomst en cultuurbeleving voor de Tsjechoslowaakse gemeenschap, als tegenhanger van de Oostenrijkse gemeenschap in Tsjechoslowakije. In de grootste ruimte, de Smetanazaal, werd in 1918 de onafhankelijkheid van de Tsjechoslowaakse republiek afgekondigd. Deze concertzaal biedt plaats aan 1200 mensen.

Er zijn twee restaurants en er is een grand café dat die naam ruimschoots verdiend. Aan het hoge plafond hangen enorme kroonluchters in art deco stijl. Zelfs onze consumpties (koffie met Sachertorte en een prettig likeurtje) worden symmetrisch voor ons uitgestald. Er klinkt oude jazz. Alles is perfect.

Snow sculpture

Josine Vingerling kennen wij inmiddels van de modelpaardjes, zoals de Cobra mares.

Als alternatieve sneeuwpop maakte ze deze prachtige eenhoorn.

Persoonlijk vind ik het erg moedig dat iemand zoiets kunstigs maakt van zulk kwetsbaar en vergankelijk materiaal als sneeuw. Als dát geen contemporary art is...

Toch nog sneeuw!

Javaanse jongens

Gisteren was er een interessante lezing in Naturalis. Spreker was Dr. Paul Storm en het thema was "Wie waren de eerste Aboriginals?". Zo'n 60.000 jaar geleden woonden er al mensen in Australië. Waar kwamen die vandaan? En hoeveel migratiegolven zijn er geweest? Om Australië te bereiken moeten de voorouders van de huidige Australische Aborigines de zee zijn overgestoken. De grote vraag van deze middag was of de Javamens wel of niet beschouwd moet worden als de voorouder van de Aborigines. De heer Storm vond van niet. Er werd flink met schedels gezwaaid om deze conclusie te ondersteunen.

 

Over schedels gesproken, het meest waardevolle object in de collectie van Naturalis is het originele schedelkapje van de Javamens. Dit ligt tezamen met een kies en een dijbeen in een kogelvrije vitrine in de Oerparade. In musea overal ter wereld liggen afgietsels van dit schedelkapje, maar in Leiden ligt dus het originele exemplaar. Het is in 1891 door de Nederlandse arts Eugène Dubois gevonden op Java. Deze vondst was essentieel voor de theorie over de evolutie van de mens. Dubois was gefascineerd door het werk van Charles Darwin en zocht gericht naar fossiele tussenvormen tussen mensen en aapachtigen, een missing link. Zijn vondsten schreef hij zelf toe aan zo'n tussenvorm, die hij Pithecanthropus erectus of javamens noemde. Maar tegenwoordig is men het er over eens dat hij de resten van een Homo erectus heeft gevonden, de directe voorloper van de moderne mens. Een bewijs dat evolutie ook voor de mens geldt. Volgens moderne wetenschappelijke inzichten stamt de mens niet van de apen af, maar delen mens en aap een gemeenschappelijke voorouder die in Afrika heeft geleefd.

De ontdekkingen van Dubois hebben tot een grote toename van de kennis over de evolutie van de mens geleid. In eerste instantie werd hij bekritiseerd door tegenstanders en werden zijn bevindingen als onzin verklaard. Maar nu wordt hij beschouwd als een van de grondleggers van de paleoantropologie, de wetenschap die zich bezighoudt met fossiele mensachtigen.

Chanson

Hèt medicijn tegen een winterdipje: joie de vivre.

Maurice Sendak

Een van de leukste films die ik ken is "Where the Wild Things Are" (2009) van regisseur Spike Jonze. Hoofdpersoon is Max (8), een eenzame jongen met veel fantasie. Na een ruzie met zijn moeder loopt hij weg en vaart naar een eiland waar monsters wonen. Max wordt hun koning.

Dit klinkt als een kinderfilm en zo had de studio het dan ook oorspronkelijk bedoeld. Maar uiteindelijk werd de film toch te eng bevonden voor de tere kinderzieltjes. Jonze deed geen concessies. Hij wilde vooral een film maken over een kindertijd, een eenzaam kind bevrijd door z'n verbeeldingskracht, en geen kinderfilm.

De film werd over het algemeen goed ontvangen door publiek en critici. Het script is gebaseerd op het bekende prentenboek van de Amerikaanse schrijver en illustrator Maurice Sendak (1928-2012) dat verscheen in 1963, een verhaal van slechts 10 zinnen.

Hoewel de kinderen er onmiddellijk gek op waren, werd het boek in de eerste instantie verbannen uit de bibliotheken en klaslokalen en waren de kritieken negatief. Het boek was niet opvoedkundig verantwoord bevonden. Max maakt ruzie met zijn moeder en komt daarmee weg, sterker nog, aan het eind staat ook nog z'n warme hap klaar. Daarbij hebben de plaatjes en situaties iets heerlijk anarchistisch. Max gaat helemaal los en heeft er duidelijk lol in. Er is geen sprake van een straf of een correctie. Integendeel.

Na zo'n twee jaar draaide de opinie om. Het boek werd bekroond en won prijzen. In Amerika is het inmiddels een klassieker en er zijn wereldwijd 19 miljoen exemplaren verkocht. Het lijkt een eenvoudig plaatjesboek, maar in feite gaat het flink de diepte in. Je kunt het op verschillende manieren lezen. Psychoanalyse en Freud zijn nooit ver weg. Volgens Sendak gaat het over hoe kinderen proberen grip te krijgen op de realiteiten van het leven en hoe zij verschillende gevoelens de baas worden, zoals gevaar, verveling, angst, frustratie, jaloezie en vooral woede. Max temt zijn monsters, maar slechts tijdelijk. Zoals voor elk kind is het voor hem bijna onmogelijk een koning te blijven van wat dan ook. Hij heeft een woede-uitbarsting en bezoekt z'n wilde kant, maar hij wordt teruggehaald door zijn vertrouwen in ouderlijke liefde en troost. In tegenstelling tot het boek hebben de monsters in de film namen en afzonderlijke persoonlijkheden die aansluiten bij aspecten van Max's psyche en bij de mensen van wie hij houdt.

Maurice Sendak werd geboren in Brooklyn. Zijn ouders waren Pools-Joodse immigranten. Verschillende familieleden van hem kwamen om in de Holocaust en zo werd hij al op jonge leeftijd geconfronteerd met de dood en het concept sterfelijkheid. "The Wild Things" komt van het Jiddische "Vilde chaya", wat "onstuimige kinderen" betekent. Sendaks boeken waren in Amerika vaak onderwerp van discussie.

De leuke indie-rock soundtrack van Karen O and the Kids doet de film eer aan. Karen O is de zangeres van de New Yorkse band Yeah Yeah Yeahs.

Ruimte

Kijk,

dwars door mijn heelal

zwemt vastberaden

een kleine roze kwal

voorbij.

(auteur onbekend)

Saskia Rao - de Haas

Ik luister graag naar Indiase klassieke muziek. Vooral de Noord-Indiase raga's zijn een zalfje voor mijn oren. In tegenstelling tot de westerse klassieke muziek, waarin een muziekuitvoering voor een groot deel vastligt, is Indiase muziek gebaseerd op improvisatie. De raga is het raamwerk, een aantal vaste regels waarbinnen de muzikant improviseert.

Heel bijzonder vind ik de prestaties van de Nederlandse celliste en componiste Saskia Rao - de Haas (1971), die zeer succesvol een westers instrument heeft geïntroduceerd in deze zeer oude traditie. Haar "Indian Cello" is speciaal voor dit doel door vioolbouwer Eduard van Tongeren ontworpen. De cello die iets kleiner is, zodat Saskia Rao ermee op de grond kan zitten, heeft 5 snaren in plaats van de gebruikelijke 4 en bovendien 10 extra toegevoegde resonans-snaren, die niet aangeslagen worden, maar meeklinken met andere snaren.

Op dit instrument creëerde ze een unieke speelstijl, vernieuwend en grensverleggend, een brug tussen de Indiase en westerse muziek. Zij moest hiervoor wel letterlijk haar instrument opnieuw leren bespelen. Op de grond zittend en met een afwijkende stemming. En met een totale verandering van linker- en rechterhand technieken.

Saskia Rao - de Haas woont al jaren in New Delhi en ontwikkelde met haar man, de Indiase sitarspeler Shubhendra Rao, een verzameling stukken voor sitar en cello. Samen spelen ze overal ter wereld op belangrijke muziekfestivals en concertzalen.

Saskia Rao volgt de "Maihar gharana", waartoe ook de onlangs overleden sitarvirtuoos Ravi Shankar behoorde. Andere belangrijke vertegenwoordigers waren bijvoorbeeld Nikhil Banerjee, Ustad Ali Akbar Khan en tegenwoordig Hariprasad Chaurasia. Een "gharana" is een "school", een bepaalde interpretatie van de raga's. In de Maihar gharana traditie openen de muzikanten het concert vaak met een "alap", een langzame inleiding, gevolgd door verschillende composities die zijn gezet in "tala's", ritmische cycli.  Het heerlijke sonore en diepe geluid van de cello komt hier goed tot z'n recht. Van groot belang in de uitvoering is de interactie tussen de tablaspeler en de solist.

Ros

Geen commentaar.

Traditie

Als Jeroen Bosch-liefhebber zat ik ook deze oud & nieuw weer goed.
Mensen die zich overgeven aan drank- en vraatzucht. Het vuurwerk dat jaarlijks zwaarder en gevaarlijker wordt, dagenlang doffe knallen en explosies. Zwaveldampen, vuur en sirenes. Onveilige straten, bange dieren en een nieuwe lichting gehandicapten.

Nergens komen de geneugten van de duistere middeleeuwen en de apocalyps zo heerlijk samen als juist deze dagen.