Levensgenieter

Vanmorgen scheen het zonnetje. Perfecte gelegenheid voor een fijne rit. Tot m'n grote verrassing lag er bij Katwijk een zeehondje te zonnebaden. Nota bene op de oever van de binnenwatering. Hoe was hij/zij daar terechtgekomen, ver voorbij de obstakels van de buitenwatering?

Zo te zien had hij het prima naar de zin. Verbaasd was ik dan ook over de reactie van sommige toeschouwers. Die vroegen zich af waar de zeehondencrèche bleef om het dier (op) te vangen. Volgens mij was daar helemaal geen aanleiding toe. Toen deze dienst later alsnog arriveerde kwamen zij tot dezelfde conclusie.

Toen de zon verdween hield ook de zeehond het verder voor gezien. Na enig buikschuiven en een grote plons was hij verdwenen.

Jaws

 

Dit is niet wat het lijkt.

Simeon ten Holt

Gisteren overleed de componist Simeon ten Holt (89). Hij is vooral bekend van "Canto Ostinato", een bijna hypnotiserend stuk voor meerdere piano's dat zo'n drie uur duurt. Dat is een hele zit. Toch zou ik dat graag eens live willen meemaken. Tot nu toe ken ik dit bijzondere werk alleen van cd.

The Mom

The Mom toen

The Mom nu

De Moeder toen & nu. Eigenlijk is er niet zo veel verschil tussen de nogal pittige mevrouw van dit filmpje en de oermoeder op de bovenste afbeelding. Dat is de beroemde "Venus van Willendorf" die gedateerd wordt rond 24.000-22.000 vC, de oude steentijd, een periode waarvan we maar weinig dingen zeker weten.

Hoe zat het toen met de taakverdeling man/vrouw? Voorheen werd uitgegaan van een nogal simpele tweedeling: jagende man/zogende vrouw. Maar de laatste jaren is dit rollenpatroon bijgesteld met een veel actievere rol voor de vrouw. Gelijkwaardigheid van man en vrouw en vooral samenwerking waren belangrijk om als groep te overleven. De vrouw als "verzamelaar" zorgde voor maar liefst 75% van de voedselvoorziening, maakte kleding en gebruiksvoorwerpen èn had de belangrijkste rol bij het grootbrengen van de kinderen. Kortom zij was ook toen al de spil, de manager van het (Flintstone)huishouden.

Oud Zeer

De Mosasaurus van Maastricht
Of: Tweehonderd jaar Franse arrogantie

Eind 18e eeuw werden in de Sint Pietersberg de fossiele resten van een grote schedel gevonden. Deze schedel bleek later van enorme wetenschapshistorische waarde. Niet lang na de vondst is hij bij een gerichte actie van het Franse leger geroofd en overgebracht naar Parijs. Daar ligt hij nog steeds te pronken in het Natuurhistorisch Museum. Er zijn op hoog niveau al veel verzoeken gedaan om teruggave, maar de Fransen houden zich van de domme en weigeren elke medewerking. Zij beschouwen de schedel als "Frans nationaal erfgoed" en vertikken het om hem terug te geven. Het museum in Maastricht heeft wel een replica en mocht uiteindelijk, na jarenlang zeuren, de originele schedel een tijdje "lenen".  De bekende sigaar uit eigen doos. Veel mensen in Maastricht vinden de diefstal van de schedel een schande voor de stad, en willen hem terug.

Het gaat hier om de schedel van een Maashagedis, een Mosasaurus. Dit grote reptiel zwom ruim 65 miljoen jaar geleden rond in een zee op de plek waar nu Maastricht ligt. Als de verschillende dieren in deze zee stierven, zonken ze naar de bodem waar ze konden fossiliseren. Door opeenstapeling van deze kalkachtige fossielen ontstond mergel. De Sint Pietersberg bij Maastricht bestaat volledig uit mergel en daarom worden juist daar veel vondsten gedaan.

De bijna complete Mosasaurusschedel uit dit verhaal werd gevonden rond 1770. Er was hier ook al eerder, in 1766,  een dergelijke schedel gevonden. Dit fossiel, waar bijna geen aandacht voor is, kwam in Teylers Museum in Haarlem terecht.

Het exemplaar uit 1770 daarentegen werd gaandeweg van grote wetenschapshistorische waarde, een uniek exemplaar. Door deze schedel is men gaan nadenken over het concept "uitsterven" en ging men twijfelen aan het bijbelse scheppingsverhaal. Het werd een wegbereider voor de evolutietheorie. Verder heeft de schedel een grote culturele waarde voor de stad Maastricht. Het verhaal rond de schandalige roof spreekt nog steeds sterk tot de verbeelding.

Direct na de vondst kwam de schedel onder de aandacht van Hoffmann, een legerarts die fossielen verzamelde. Hij correspondeerde hierover met de wetenschapper Petrus Camper die er een artikel over publiceerde (1786). Camper was van mening dat het hier restanten van een tandwalvis, een potvis, betrof. Het artikel gaf de schedel grote bekendheid.

Op 4 november 1794 namen Franse revolutionaire troepen Maastricht in. De Franse overheid had bepaald dat alle kunstschatten en wetenschappelijk interessante voorwerpen in de bezette gebieden in beslag genomen moesten worden en naar Parijs overgebracht. Het leger werd daartoe speciaal begeleid door deskundigen. De schedel werd met geweld afgenomen van de eigenaar, Kanunnik Godding. In beslag genomen in naam van de Franse Republiek en per decreet van de revolutionaire regering tot nationaal erfgoed verklaard werd hij reeds op 9 december afgevoerd naar Parijs. Daar werd hij in mei 1795 ondergebracht in het net geopende Natuurhistorisch Museum waar hij tot op de dag van vandaag bezichtigd kan worden.

De Franse geoloog Barthélemy Faujas de Saint-Fond, werkzaam bij het Natuurhistorisch Museum in Parijs, publiceerde in 1798 een boek over deze Mosasaurusgeschiedenis. Het is een flauwekulverhaal vol onjuistheden en verzinsels, waarschijnlijk om te verdoezelen dat het Franse leger een burger van zijn eigendom had beroofd, en om de kwalijke zaak in een beter licht te plaatsen. De Nederlandse vertaler van het werk merkte dit in 1802 meteen al op. Kanunnik Godding wordt in dit boek opzettelijk als een schurk afgeschilderd die de schedel aan de arts Hoffmann zou hebben ontfutseld. Vervolgens zou hij toen de Fransen kwamen de schedel hebben verstopt, waarna de Fransen 600 flessen goede wijn uitloofden voor degene die informatie zou verschaffen. Deze beloning werd opgeëist door 12 grenadiers die de schedel afleverden. Een smeuïg verhaal.

Merkwaardig genoeg is uitgerekend dit aantoonbaar onjuiste verhaal van deze partijdige Fransman in de loop van de tijd ingeburgerd als volksverhaal van de stad Maastricht.  Het wordt gebruikt als historische bron, het duikt op in toeristengidsjes en de Maastrichtenaren vertellen het zelf ook. En altijd maar weer die flessen wijn die uitgeloofd zouden zijn. Een fraai stukje geschiedvervalsing.

Kanunnik Godding had de schedel tijdens en na het beleg van Maastricht gewoon thuis en werd na de val van de stad  gedwongen deze af te geven in ruil voor een vrijstelling van te betalen oorlogsschatting. Een belachelijk bedrag dat in geen enkele verhouding staat met de werkelijke waarde van het fossiel. Toch vindt de Franse regering dat het stuk hierdoor rechtmatig verkregen is. Voor hen is hiermee de kous af. In Parijs werd de schedel erg belangrijk voor de aan het Natuurhistorisch Museum verbonden wetenschapper Georges Cuvier. Uiteindelijk leverde het fossiel voldoende bewijs voor zijn extinctietheorie, de veronderstelling dat dieren op natuurlijke wijze zouden kunnen uitsterven. Dat was destijds geen gebruikelijke gedachte. Zo werd het een soort wegbereider voor de evolutietheorie.

De Mosasaurusschedel kwam dus in 1794 aan in Parijs maar Cuvier had voorlopig geen tijd om het te bestuderen. Hij had het waarschijnlijk te druk met andere geroofde materialen. Zijn onderzoek naar fossiele zoogdieren werd onder meer gestimuleerd door de rijke oorlogsbuit. Zo werd bijvoorbeeld de omvangrijke collectie van stadhouder Willem V geconfisqueerd, de dierentuin van Paleis Het Loo en duizenden natuurhistorische voorwerpen. Nog afgezien van andere schatten uit wetenschap en kunst.

In het Mosasaurusverhaal van Faujas uit 1798 werd er nog vanuit gegaan dat het restanten van een reusachtige krokodil waren. Het was de Nederlander Adriaan Gilles Camper die in 1799 als eerste de vondst identificeerde als overblijfsel van een uitgestorven varaanachtig reptiel. Deze Adriaan Gilles was de zoon van Petrus Camper en hij wilde eigenlijk aantonen dat zijn vader gelijk had met zijn "potvis", maar kwam daarbij dus tot een heel andere conclusie. Hij schreef hierover een brief aan Cuvier, die hem in 1808 in een publicatie bijviel.

Het valt mij op dat er vaak wordt gesuggereerd dat het maar goed is dat de schedel in Parijs terecht kwam, want daar werd hij uitgebreid onderzocht en daar kwam men er achter dat het een uitgestorven diersoort betrof. Hier zou hij maar verloren zijn gegaan in een privécollectie en zou men nog steeds denken dat het resten van een krokodil of potvis betrof. Dat alles is maar zeer de vraag. Campers en Cuviers inzichten versterkten elkaar dan wel over en weer, maar de doorslaggevende ontdekkingen werden gedaan door de Nederlander die zijn bevindingen vervolgens doorgaf aan Cuvier. Deze laatste ging daarna vanwege zijn veel grotere bekendheid met de eer strijken.

In 1822 kreeg het fossiel een wetenschappelijke naam, Mosasaurus, dat letterlijk Maashagedis betekent. Tot die tijd werd het aangeduid als "le Grand Animal de Maëstricht". In 1829 werd gekozen voor Mosasaurus hoffmannii, naar Hoffmann als vermeende ontdekker van het fossiel.

Er is, waarschijnlijk onder toezicht van Cuvier, een reeks replica's gemaakt die in diverse Europese musea, onder andere in Londen en in het Rijksmuseum van Natuurlijke Historie in Leiden (tegenwoordig Naturalis) zijn terechtgekomen. Opvallend is dat deze niet allemaal geheel gelijk zijn. Het Natuurhistorisch Museum in Maastricht bezit ook een replica van de schedel en dit is altijd een pronkstuk van het museum geweest. Niemand weet wie hem gemaakt heeft en hoe hij hier terecht is gekomen. Ik heb mij laten vertellen dat het een afgietsel is van het exemplaar van Naturalis. Een afgietsel van een afgietsel dus.

De replica van Naturalis

Na de val van het Franse regime in 1814 heeft de Nederlandse regering diverse keren geprobeerd het fossiel terug te krijgen of schadeloosstelling te ontvangen, maar de Fransen lieten deze verzoeken botweg onbeantwoord. Ook Maxime Verhagen heeft zich tijdens zijn zittingsperiode in het Europees Parlement nog hardgemaakt om de gestolen Mosasaurusschedel terug te krijgen naar Maastricht. En staatssecretaris Aad Nuis nam de zaak in 1996 nog op met zijn Franse collega. Tevergeefs. Men meent dat alle claims uit de tijd van de Franse revolutie en het Napoleontische keizerrijk in 1815 afgewikkeld zijn bij het Congres van Wenen en dat het fossiel dus eigendom is en blijft van de Franse staat.

In 2009 mocht het Natuurhistorisch Museum in Maastricht de originele schedel vier maanden lenen. Daar zijn vele jaren met gelobby en onderhandelingen aan vooraf gegaan. Eerdere verzoeken tot bruikleen zijn altijd afgewezen. Er was veel onwil en vooral achterdocht van de kant van de Fransen. Deze expositie was een groot succes, er was veel belangstelling voor. De schedel en zijn verhaal spreken nog steeds enorm tot de verbeelding. Er is een zeker sentiment,  men voelt zich bestolen en bedrogen door de Fransen. Het fossiel hoort bij de stad Maastricht.

In het Natuurhistorisch Museum in Maastricht wordt veel aandacht besteed aan de Mosasaurus. Zo is er in 1994  een enorme replica gemaakt van een compleet Mosasaurus skelet. En er is "Bèr", de Mosasaurus schedel met een stuk ruggengraat, die in 1998 werd ontdekt in de ENCI-groeve in de Sint Pietersberg. In september 2012 was het hier opnieuw raak. Er werden resten gevonden van een Mosasaurusskelet dat vermoedelijk 13 meter lang was. Men heeft ongeveer een derde kunnen opgraven. Het fossiel kreeg de naam "Carlo", naar de vinder.

In Naturalis in Leiden worden ook fossielen van maashagedissen tentoongesteld, deze zijn voornamelijk afkomstig uit Noord-Amerika. Bijvoorbeeld dit complete skelet van een Platecarpus ictericus. Maashagedissen van de groep Platecarpus werden maximaal 4.30 m lang. Ze hebben een korte, relatief licht gebouwde schedel, met minder tanden (hooguit ongeveer 10) in elke kaakhelft dan andere maashagedissen. Ze leefden 80-85 miljoen jaar geleden. Een Mosasaurus kon ongeveer 15 meter lang worden en was veel zwaarder gebouwd dan Platecarpus. Hij leefde 65-70 miljoen jaar geleden, dus iets later dan Platecarpus.

Ingelijfd

Laatst las ik in de krant dat de Nederlandse overheid privégevens van haar burgers had verkwanseld aan derden, namelijk de Mormonen. Dit kerkgenootschap heeft de merkwaardige gewoonte om mensen postuum en vooral ongevraagd te dopen en zo lid te maken van hun club. Ik ken mensen die hier een beetje van gaan steigeren, maar mijzelf doet het eigenlijk niets. De heren in Salt Lake City gaan maar gerust hun gang. Het heeft op deze manier geen enkele betekenis. Het is eigenlijk net zo iets als mensen die hun schildpad of hond tientjeslid maken ter ondersteuning van hun omroep.

Ook in Nederland kennen we het fenomeen van eenzijdig inlijven zonder toestemming, hier heet het "Postcodeloterij".  Maar die vind ik dan weer wel behoorlijk irritant. De werkwijze zal bekend zijn. Iedereen in Nederland krijgt ongevraagd een lotnummer toegewezen, je postcode dus. Ook als je niet mee doet, doe je toch mee. Je hebt geen keuze. De hele straat zit in het schuitje. Maar als er zich dan de uiterst kleine kans voordoet dat er inderdaad een joekel van een prijs in de straat valt, dan delen alleen de mensen die betaald hebben daarin mee. Dit kan dan beelden opleveren van een feestende straat vol plotsklaps enorm rijke mensen en twee huizen met de gordijnen dicht en het licht uit. Inderdaad de buurtjes die dan niet meededen. Eigen domme schuld.

Dit schrikbeeld voor velen wordt flink uitgelicht en benadrukt door de mensen van de Postcodeloterij, en menigeen zal waarschijnlijk niet bestand zijn tegen de hevige psychologische druk die hiervan uitgaat. En daarom dan toch maar weer, tegen wil en dank, elke maand braaf hun tientje storten. Want het zal je toch maar gebeuren, miskleunen terwijl de hele buurt scoort. Nagewezen worden in de wijk. Emotionele chantage. Angst voor spijt. Het kan wel eens zo zijn dat hier het succes ligt van deze loterij.

Suzanne Vega

Met de cd "Vol.4, Songs of Family" sloot Suzanne Vega dit jaar haar "Close-Up" project af.
In een periode van 3 jaar bracht de Amerikaanse zangeres en songwriter 4 cd's uit met daarop haar beste nummers uit verschillende perioden, maar nu in een nieuw jasje en gesorteerd op thema. Eerder al verschenen "Love Songs" (2010), "People & Places" (2010) en "States of Being" (2011).

Er was wel enige noodzaak tot deze move. Omdat ze in 2003 gedumpt werd door haar platenmaatschappij die ook de rechten bezit over de originele opnamen van haar hits, waren deze nieuwe opnamen een manier om toch nog wat geld te kunnen verdienen aan haar eigen materiaal. Het nogal ambitieuze plan bleek een gouden greep te zijn. De songs werden dit keer tamelijk sober opgenomen, ingetogen met weinig arrangement. Voornamelijk de akoestische gitaar en Vega's prettig warme en heldere stem. Ontdaan van het typische jaren 80 en 90 geluid komen de luisterliedjes mooi tot hun recht. De sfeer op deze albums is intiem en folkachtig en de aandacht wordt vanzelf meer naar de intelligente teksten getrokken.

Suzanne Vega's laatste "normale" studioalbum "Beauty & Crime" dateert alweer uit 2007. Ik zag haar in dat jaar in Paradiso tijdens de promotietournee. Ik herinner mij haar sophisticated verschijning, de humor en het leuke contact met het publiek. En natuurlijk de hoge kwaliteit van de muziek. Inmiddels is er genoeg materiaal voor een nieuw album, maar het wachten is op een label deal. Begin 2013 komt er in ieder geval nog een "Close-Up"boxje uit, met toegevoegd een vijfde cd met het restmateriaal.

Kaa Drie

Bij koningspython Kaa is het Grote Vervellen dan toch begonnen. Na een wat moeizame start is ze zondag even in bad gedaan en daar werkelijk enorm van opgeknapt. Maandagmorgen lag haar terrarium vol met grote flarden van iets wat op het eerste gezicht bubbeltjesplastic leek, maar wat dus losgelaten vel bleek te zijn. Ze had kennelijk 's nachts overal langsgeschuurd in een poging zich hiervan te verlossen. Daar lag ze nu wat van bij te komen, met op haar kop nog een grote, rechtopstaande flinter vel. Dan is het natuurlijk wel lastig als je geen pootjes hebt om even te krabben.

Bekend

Mozart. Bekend van de film 'Amadeus'.

(advertentie in de Volkskrant)

Spanning

Tijdens de najaarsrit van de Topolino Club op de Veluwe belandden we ook nog in Hoenderloo, waar gelegenheid was om het Elektriciteitsmuseum te bezoeken. Dit vond ik echt een gouden vondst van de organisatie van de rit. Op dit soort plaatsen kom je eigenlijk nooit. Ik had totaal geen idee wat ik daar kon verwachten, maar de beschikbare anderhalf uur werd er moeiteloos gevuld. Er was zoveel te zien. De nogal krappe ruimte is er maximaal benut tot de kelder en zolder aan toe. Er zijn bijvoorbeeld schakelborden, een elektriciteitscentrale, een stoommachine en in het naastgelegen Radio Museum kun je onder andere ook nog een collectie oude radiotoestellen bewonderen.

Zelf ben ik niet zo technisch aangelegd, maar vooral de collectie huishoudelijke gebruiksvoorwerpen door de jaren heen was kostelijk. Spullen die destijds (jaren 20, 30 etc.) ontzettend modern geweest moeten zijn en vooral waanzinnig duur natuurlijk. Je ziet weer eens in hoe betrekkelijk bezit en nut van materiële zaken kan zijn. En dat geldt zeker ook voor de huidige tijd waarin we overspoeld worden met alle mogelijk gadgets en apparatuur. Als je de winkel uitloopt is het alweer verouderd.

wasmachine 1929

Braun mixer

koffieapparaat 1895

telephoon

Vervellen

Kaa gaat vervellen en dit kost haar nogal wat energie. Ze vertoont op het moment dan ook weinig activiteit. Haar ogen zijn melkwit en troebel geworden en dit zal nog wel een dag of twee gaan duren. Als de ogen straks weer helder zijn duurt het vervellen nog zo'n drie tot vier dagen.

Ik ben erg benieuwd naar het vervolg van dit proces. Schuren langs de boomschors en gaapbewegingen maken om het vel los te krijgen schijnt gebruikelijk te zijn. En lukt het Kaa om in één keer te vervellen? Volwassen slangen vervellen zo'n zes keer per jaar.

Kaa is de koningspython die momenteel te gast is bij de tentoonstelling Superzintuigen in Naturalis. Ik dacht eerst dat het een jongetje was, maar het blijkt dus een meisje te zijn. Nu is dat bij koningspythons niet echt onmiddellijk duidelijk. De dames zijn groter en mannelijke exemplaren hebben een verdikking bij de cloaca.

Goudvink

Laatst schreef ik hier iets over de Amerikaanse zanger Ben Folds, die ik bewonder om zijn improvisatietalent en merkwaardige humor. Ik denk dat ik hem toen te kort heb gedaan door hem zo eenzijdig te belichten. Die man heeft natuurlijk veel meer in zijn mars. Hij maakt goede muziek en is ook nog eens verantwoordelijk voor een van de mooiste liefdesliedjes die ik ken: "The Luckiest". Dit nummer is oorspronkelijk geschreven voor de soundtrack van een film, maar de betreffende scène sneuvelde in de eindmontage. Ik vind het altijd weer fijn om het te beluisteren, vooral omdat ik mezelf ook zo'n goudvink vind.

The Luckiest

I don’t get many things right the first time

In fact I am told

That a lot

Now I know all the wrong turns and stumbles and falls brought me here

And where was I before the day

That I first saw your lovely face

Now I see it every day

And I know

That I am

I am, I am the luckiest

What if I’d been born

Fifty years before you in a house on the street where you live

Maybe I’d be outside as you passed on your bike 

Would I know

And in a wide see of eyes

I see one pair that I recognize

And I know

That I am

I am, I am the luckiest

I love you more than I have ever found a way to say to you

Next door there was an old man who lived to his nineties and one day 

passed away

in his sleep

And his wife 

She stayed for a couple of days and passed away

I’m sorry I know that’s a strange way to tell you that I know we belong

That I know

That I am

I am, I am the luckiest

De Zandmotor

Elke maand op een woensdagmiddag organiseert Naturalis een "spreekuur" waar deskundigen vragen beantwoorden over vondsten uit de natuur. Iedereen is dan welkom met zijn schelpen, botten, stenen en fossielen.

Het is altijd leuk om te zien waar mensen zoal mee aan komen zetten. De laatste tijd wordt er veel materiaal meegenomen dat afkomstig is van de Zandmotor. Eerlijk gezegd had ik nog niet eerder van deze plek gehoord, maar het blijkt hier te gaan om een kunstmatig schiereiland van opgespoten zand dat uit de Noordzee komt. Het ligt voor de kust tussen Ter Heijde en Kijkduin. Een deel van dit zand is afkomstig uit diepe geulen ver van de kust vandaan. Dit oudere zand komt uit de laatste IJstijd in Nederland, zo'n 116.000 - 11.500 jaar geleden. De Noordzee was toen een enorm steppelandschap waar allerlei dieren in rondliepen zoals mammoeten, wolharige neushoorns, wilde paarden, rendieren en grottenhyena's. Er worden dan ook vaak fossiele botten gevonden van dieren die in die tijd geleefd hebben.

Ook op het gebied van kustbescherming en kustonderhoud is de Zandmotor een bijzondere plek. Men werkt hier met water in plaats van tegen water. Het opgespoten zand wordt namelijk door wind, golven en stroming verspreid langs de kust tussen Hoek van Holland en Scheveningen, waar het weer nieuw strand en duin vormt. Op deze manier helpt de natuur ons in de bescherming tegen de zee. Het is een uniek experiment en als het werkt hoeft het zand voor de Delftlandse kust de komende twintig jaar niet aangevuld te worden en wordt herhaaldelijke verstoring van de kwetsbare zeebodem voorkomen.

Improvisatie

In september dit jaar kwam er weer een cd van Ben Folds uit. Ik moet bekennen dat ik het werk van deze Amerikaanse zanger niet op de voet volg. Maar het gaat hier om een nogal opmerkelijk en grappig persoon en ik vraag me altijd af wat hij nu weer voor origineels verzonnen heeft. Z'n songteksten zijn vaak humoristisch en sarcastisch, er gebeuren regelmatig rare dingen tijdens zijn concerten, hij neemt z'n fans in de maling en haalt vreemde  grappen uit. Kortom een interessante figuur.

Het allerleukst vind ik nog de video uit 2010 waarin hij nota bene tijdens een concert liedjes improviseert bij de mensen die hij op dat moment ziet verschijnen op Chatroulette. Hij doet dit in de stijl van "Merton", een mysterieus YouTube fenomeen, waarvan velen denken dat het Folds zelf is. Let vooral op de reacties van de argeloze deelnemers aan Chatroulette die ineens geconfronteerd worden met een concertzaal vol joelend publiek. Als ze op het grote scherm verschijnen worden ze ook nog eens toegezongen door Ben Folds.